Lieve vreemdeling,
Kan je het een leeuwin kwalijk nemen als die zo’n lieve, zwakke antilope verscheurt? Niet echt. Want dieren doen wat de natuur ze ingeeft. Ze doen wat er van ze verwacht wordt. Een koe komt niet op het idee dat gras misschien lekkerder smaakt met wat mayonaise eroverheen.
Zou er een dictator onder de koeien schuilen? Een massamoordenaar onder de leeuwen? Een rebel onder de schapen?
Waarschijnlijk niet. Want zij ervaren geen vrijheid.
Wij wel.
Het is het grote dilemma van de vrijheid. We zijn ons bewust van onszelf en de keuzes die we maken.
Het maakt ons niet goddelijk. Eerder verward en tegenstrijdig.
We doen juist niet wat de natuur van ons verwacht. Eigenlijk weten we niet eens zo goed wat we hier doen. We willen vaak meer dan we kunnen. En we kunnen meer dan we willen.
Ik merk het ook bij mezelf.
Ik kom regelmatig tot de conclusie: er is geen zin. Het eindigt en dat is het dan.
Maar waarom is er dan iets? Waarom is er niet gewoon niets?
Dat motiveert me weer om wat van de dag te maken. Om even theatraal te zijn: om wat van mijn leven te maken.
Maar de grote vraag blijft nog steeds onbeantwoord: waarom is alles begonnen? En wat is er eigenlijk begonnen?
Met vies gezicht uitgesproken: ‘Wat is dit?’
Feit is: er is iets. En er is niet alleen iets. We willen allemaal iets.
Volg je de tradities van je cultuur of kies je voor je eigen geluk? En als je je eigen weg kiest, waar leidt die dan naartoe?
In het Westen zijn we er inmiddels uit. Kies jezelf. Altijd. Breek los van de verwachtingen die je familie van je heeft. Maak er wat van.
De denkers van de afgelopen eeuwen zijn er nog niet uit of dit een goede of slechte weg is om te bewandelen. De heilige denker en theoloog Augustinus (4de eeuw) vond het niet juist om zo op jezelf gericht te zijn.
Ga voor iets groters dan jezelf. Ga voor het goddelijke, in plaats van het lege.
De 19de-eeuwse Duitse filosoof Schelling pleit juist wel daarvoor. Net zoals Socrates.
Zelfkennis! Kom erachter wat je wil en doe dat.
Maar de vraag blijft open: wat wil het universum van ons?
Schelling stelt dat er een wil is en een universele wil.
En met de universele wil bedoelt hij niet per se een groter plan. Maar meer ‘het verstand’.
Wat dat ook moge betekenen.
Het is de taak van de mens om de eigen wil te overbruggen naar de universele wil. Het ego los te laten en uit te komen bij liefde.
Dit lijkt wel new age-spiritualiteit. Liefde. Eenwording met de kosmos. Ontwaken.
De dieren zijn zich niet bewust van hun wil. Ze doen wat de natuur van ze verlangt. De mens is zich bewust, maar weet niet zo goed wat die met die vrijheid aan moet. Waar moeten we naartoe lopen? Hoe bereiken we een goddelijke status?
Die verwarring die we bij onszelf ervaren, is een aspect van de melancholie.
Ik heb zelf regelmatig een existentiële crisis. Dan weet ik het ook allemaal niet meer.
Wil het universum me wat zeggen? Of is het juist het zwijgen van het universum dat het allemaal zo verwarrend maakt in dit leven?
Wat wil ik zelf in godsnaam????
Schelling en Schopenhauer hebben beiden over de wil (om te leven) nagedacht.
Hun conclusies zijn allebei anders.
Schelling zat dus op de new age-toer: de wil leidt ons naar de voltooiing van het zijn.
Schopenhauer is meer de boeddhist: de wil zorgt voor verlossing van het zijn.
Schopenhauer ging verder in zijn argumentatie. Hij zei dat dat wat we zien en ervaren, kortom onze waarneming, slechts een voorstelling is.
Zelfs de ervaring van ons lichaam is een voorstelling. Maar tegelijkertijd zijn wij zelf de wil. Die zit in ons en is om ons heen.
Hoe kom je in godsnaam achter die wil als we alles als voorstelling ervaren?
De enige manier waarop de mens toegang kan krijgen van voorstelling naar de wil is in de filosofie (nadenken), zelfkennis en kunst.
Want een kunstwerk maakt het ‘gewone’ ongewoon en zet zo onze ervaring van de wereld in een nieuw perspectief. Het toont even een glimp van de ware aard van dit alles.
Diep hè.
Schopenhauer wijst helaas af dat we terug naar de natuur moeten, of meer in lijn van de natuur moeten leven. Hij wijst zelfs het goddelijke af. We zijn als mens alleen en gedoemd om te lijden.
We hebben een hart van duisternis. We zijn een gekweld wezen.
Maar we kunnen wel ons best doen om het lijden te verminderen. Om medelijden te hebben met anderen. Ook al is het allemaal schijn.
Zijn conclusie is donker.
De enige manier om los te komen van de kwelling van de wil is gewoon zijn. En dat is je afkeren van de wereld. Van betrokkenheid.
Schopenhauer is daarom tegen Nike.
Het is niet: Just do it.
Het is: Just think about it.
Ik voel me vaak Schopenhauer.
Als jullie op Twitter en op tv nog even discussiëren over wokeness, kolencentrales en machtsmisbruik, houd ik me bezig met mezelf.
Maar op andere momenten voel ik me juist Nike: heel betrokken en in de doe-stand. Dan voel ik liefde en compassie voor de wereld en maak ik me hard om weerstand te bieden tegen de donkere krachten van onze samenleving.
Ik slinger heen en weer.
Tussen niets willen en alles willen.
Tussen op mezelf gericht zijn en handelen als een goede wereldburger.
Tussen Tomson en Darko.
Liefs,
Tomson
