Lieve vreemdeling,
Weet je wat ons uniek maakt, wat ons onderscheidt van de dieren?
Nou?
Kom.
Dit weet je.
Oké.
Stop maar.
Ik zeg het wel.
Melancholie.
De Nederlandse filosoof Cornelis zei het beter: “Melancholie is een kenmerk van menselijke authenticiteit.”
Ja, man.
Het is dat gevoel dat je laat beseffen dat het leven raar is. Dat het eindigt.
Dat we maar gekke wezens zijn.
Ik bedoel, welk ander dier viert nou zijn verjaardag?
Verjaardagen zijn vreemd als mensen tegen je zeggen: ‘En nog vele jaren erbij.’
Oh ja? Wat weet jij dat ik niet weet?
Mijn opa zei elk jaar weer als ik hem feliciteerde: ‘Ik weet niet hoe lang ik nog heb.’
Nee.
Dat weet niemand.
Een verjaardag is slechts de bevestiging van de tijd. Die laat zien waar jij je bevindt en dat elk jaar dat komt de kans toeneemt dat er geen volgende verjaardag meer is.
Lekker duister, Darko…
Jup.
I know.
Fransman Camus schreef: “De mens is een droefgeestig wezen: ze leven in onwetendheid of ze hopen.”
Maar omdat jij niet meer onwetend bent. Omdat jij beseft dat tijd een aflopende zaak is. Dat jij doorziet in welk toneelstuk andere mensen zitten. Dat maakt je melancholisch en via de melancholie vind je jezelf. En als je jezelf hebt gevonden, vind je geluk. Niet als eindstation. Maar als een gevoel dat vaker aanwezig is dan alle negatieve dingen waar je zo vertrouwd mee bent.
Want als je het weet, kan je je één maken met het lot.
Zoals Oedipus te horen kreeg dat hij incest zou plegen en zijn vader zou vermoorden. Hij deed zijn best om het lot te ontlopen, maar daardoor kwam het lot juist uit. Wat de vraag doet rijzen of het lot ook was uitgekomen als hij niets had gedaan.
Maar dat wekt de suggestie dat Oedipus een keuze had.
Die had hij niet.
Het loopt zoals het loopt.
En wij kennen ook ons lot. In die zin zijn wij meer gezegend dan de dieren. Of de onwetende medemensen.
We snappen de beperkingen van het leven beter dan anderen.
Waardoor wij bijvoorbeeld voorbereid zijn op het verdriet dat komen gaat.
We zijn geschokt als tragisch nieuws ons overvalt, maar niet verbaasd.
Want we zijn melancholische mensen.
We treuren om alles wat achter ons ligt. En we beleven vandaag intenser, omdat we weten dat dit gevoel morgen weer voorbij is. Want wij hebben onszelf verloren en onszelf weer teruggevonden.
De meeste mensen houden niet van realistische gesprekken over het einde van de wereld.
Mensen klagen liever over de beperkingen van de maatschappij, van de overheid, van de ander.
Mensen zijn druk met andere mensen ontmaskeren.
Mannen die te hard niezen in het openbaar en zo laten zien dat ze al meer dan honderd jaar het sterke geslacht zijn. Vrouwen die beter opgeleid zijn, maar toch liever thuis blijven.
Ooooh. Heftig!
Maar waarom zijn we zo druk met ontmaskeren? Dat bekritiseer of de ander wel is wat die zegt dat die is?
Het lijkt wel een afleidingsmanoeuvre voor de grote olifant in de kamer, waar niemand naar wil kijken.
We zijn machteloze wezens in een onverschillig universum.
Nou en?
We moeten het met elkaar doen.
Al die verschillende belangen. Al die verschillende zienswijzen en motieven. Al dat gewoke.
Maar de melancholie is er.
De melancholie is wat anderen bang maakt. Omdat ze niet willen inzien dat alles voor niets is.
Maar mij boeit het niet. In het niets vind ik de zin.
Vergankelijkheid is mijn trouwste vriend.
Ik kan ervan op aan als het leven me weer overvalt.
Het geeft me richting.
De koning is dood. Leve de koning.
Het leven is zinloos. Leve het leven!
Waarom treuren als de herfst voorbij is, als die er volgend jaar weer komt?
Zelfs de natuur is melancholisch.
Die geeft. Die neemt. In een cyclus.
Bladeren vallen.
Nieuwe knoppen zullen volgend jaar ontstaan.
Maar eerst moet de winter komen.
Om de kou en duisternis te brengen.
Daarna kan alles weer opnieuw beginnen.
Het leven is geen zomer en herfst. Het leven is lente, zomer, herfst, winter en opnieuw lente.
Zo zijn ook onze gevoelens en onze inzichten.
We hebben de seizoenen nodig om sterke wortels te creëren.
Om te verliezen wat niet meer bij ons past.
Zodat we weer kunnen groeien.
Ja, sorry.
Ik zei groei.
Zo’n spiritueel woord.
Maar wie zegt dat we naar boven groeien? We kunnen ook de breedte in gaan. Of de diepte.
Who cares.
Zolang we ademen, kunnen we bewegen. En zolang we bewegen, liggen we niet stil.
Het leven is allesbehalve stilstand.
Onze gevoelens zijn allesbehalve uitgestorven.
We hebben die melancholie nodig.
We hebben het nodig!
Het is de voedingsbodem van wie we zijn.
Het maakt ons juist mens.
Zonder melancholie geen besef van vergankelijkheid. Zonder melancholie zijn we slechts zoals de andere dieren. Volledig tevreden met wat de natuur ons vraagt.
Maar jij en ik zijn nooit tevreden.
Wij snappen in welk systeem we zitten.
We zijn arbeiders.
Arbeiders die elke dag om 8 uur inklokken en om half 5 weer gaan. We doen wat de baas ons opdraagt. Om thuis voor een scherm te zitten en te wachten tot we naar bed mogen. Om nog even een product te bestellen online, om te voelen dat we leven. Dat het product ons het ware geluk brengt.
Maar met één verschil.
We zijn bewuste arbeiders.
We zijn arbeiders die in onszelf lachen om de inkloktijd. Denkt de baas nou echt dat ‘ie controle heeft over de tijd? Over mijn tijd? Door me ervan bewust te maken op welke exacte seconden ik me heb overgegeven aan wat er op de fabrieksvloer van me verwacht wordt?
Laat me niet lachen.
Tuurlijk klokken we in. We doen alsof. Omdat dat de weg van de minste weerstand is. Maar we weten wel beter. Zelfs de baas heeft geen controle over de tijd. Heeft geen controle over mij.
We kunnen elk moment besluiten om te stoppen. Om de boel voor de boel te laten.
Wat geeft het?
Want deze onzin stopt vroeg of laat toch. Zoals de top 5 bedrijven van 100 jaar geleden vandaag of niet meer bestaan, of een fractie zijn van wat ze waren. Zoals de top 5 bedrijven van vandaag over 100 jaar zijn verdwenen.
Omdat wij het weten, zien we regels als leidraad. Niet als wet.
We doen wat we willen doen. Niet wat anderen van ons verwachten, met hun betekenisloze argumenten en perverse prikkels als salaris en een auto van de zaak.
We zijn melancholisch.
Niemand staat graag stil. Niemand wil vergeten worden. Maar wij weten dat we vergeten gaan worden. We weten dat stilstand in het leven niet kan.
Zoveel te voelen. Nog zoveel te leren. Nog zoveel te doen. Nog zoveel te overdenken.
Maar alles wat we doen, doen we in volle melancholie.
Want wij hebben het door. Wij weten wat ons mensen authentiek maakt.
Het besef dat er een houdbaarheidsdatum aan het leven zit.
Memento mori-groet,
Tomson
PS Dit was mijn laatste stoomcursus melancholie. Volgende week themaweek in je mailbox 🎉🎉🎉. Zin an.
