Lieve vreemdeling,
​Het lijden van de jonge Werther van Goethe uit 1774.
Het boek over een onbereikbare liefde veroorzaakte een golf van zelfmoord in Europa.
Omdat Werther er een einde aan maakte, omdat Lotte zijn liefde niet beantwoordde…
Donkere kunst heeft impact.
Zoals de sociaalkritische boeken van Charles Dickens misstanden aan de kaak stelden. Kinderarbeid. Kostscholen. Armoede.
Donkere kunst verandert de samenleving.
We zijn ergens tussen nu en toen vergeten dat eerlijke, duistere kunst een plek heeft in onze cultuur.
Voor de boekdrukkunst had je saga’s en legendes.
Die vertelden we rondom het kampvuur of bij kaarslicht.
Vergeet alles wat Disney je geleerd heeft.
Die saga’s waren pas echt duister.
Ariel de zeemeermin heeft veel lichamelijke ongemakken als ze veranderd is in een mens. Prins Erik trekt dat gezeik van Ariel dus niet en trouwt met iemand anders.
Ja, dat lees je goed. Prins Erik dumpt de zeemeermin die haar wereld, de zee, verliet voor de liefde.
De heks heeft mededogen voor het arme prinsesje. ‘Ik verander je weer in een zeemeermin als je Erik vermoordt.’
Drie keer raden wat Ariel doet?
Juist.
Ze doet een Werthertje.
Ze offert zichzelf op.
In De klokkenluider van de Notredame eindigt Esmeralda gewoon aan de galg. En Quasimodo huilt zichzelf dood bij haar graf.
Right in the feels mf’ers!
In een van de eerdere versies van Doornroosje loopt een man voorbij het huis waar ze al honderd jaar ligt te tukken. Zijn havik vliegt zomaar via het open raam naar binnen. Want dat deden ze in die tijd, hun vogel uitlaten.
Goed.
Die vent via het raam ook naar binnen.
Ziet daar die schone slaapster liggen.
Nou, drie keer raden wat deze vent doet?
Precies.
Hij laat ook nog eens iets anders uit, zal ik maar zeggen.
Hashtag me too.
Ze raakt ook nog eens zwanger hiervan.
Van een tweeling.
Vervolgens zuigt de baby niet aan haar tepel, maar aan de vinger waarin ze geprikt werd waardoor ze in slaap viel.
En voilà , ze was weer wakker.
En dan is het sprookje nog niet eens op het midden.
Want die man die haar verkrachtte, is koning en heeft een vrouw die heel jaloers is…
Drama.
Wat zegt dit nou?
We hielden in onze saga’s van duistere verhalen. Omdat ze ons waarschuwen voor een wereld die niet altijd eerlijk verloopt. ‘Ze leven nog lang en gelukkig’ heeft Disney verzonnen.
We zijn vergeten dat donkere verhalen een functie hebben.
Maar wij laten kinderen liever opgroeien met het idee dat er een prins op je wacht in plaats van dat tv-regisseurs, rappers en voetbaldirecteuren geilneven en verkrachters zijn.
Ik weet niet of dat laatste nou per se een betere boodschap is. Maar het doet niet onder voor de eerste.
Beide even schadelijk.
We hebben ergens de afslag genomen om geen duistere kunst meer te maken.
Dit komt door de uitvinding van RECLAME.
Als je je somber en verdrietig voelt als de aftiteling begint, wie heeft er dan nog zin om OMO waspoeder te halen?
Niemand.
Dus serveren ze ons al zeventig jaar feel good-bagger om commercials omheen te zetten.
In Amerika had je een tijdje een uitzondering op deze regel. Kabelbedrijf HBO. Dat maakte er een sport van om zoveel mogelijk bloot in series te stoppen en zulke duister mogelijke verhalen te vertellen.
Oz. Six feet under. The wire. Sopranos. The leftovers.
Tot ze overgenomen werden door AT&T.
Die zei: kap met die donkere shit. We moeten groeien.
Maak meer positieve series.
We zitten opgesloten in een wereld die ons alleen maar vrolijkheid, blijheid en feel good-bagger wil voorschotelen via commerciële kunst.
En als het realistische, donkere shit is, verpakken ze het zo dat het lijkt alsof het aan de personages ligt die gek zijn.
Zoals de documentaireserie Tiger king.
Of al die true crime-podcasts en -series.
De enige boodschap is: wij zijn niet zo psychopaat als zij.
Maar niemand wil ons nog vertellen dat het echte kwaad in ons allen zit.
Wij zijn zelf de duivel.
Hitler was niet de gek.
Hij was net zo gewoon als jij.
Dat maakt het nog enger.
Ik zeg het je.
Onderzoek je meest lugubere gedachten en vorm ze om in kunst.
Ik moedig je aan.
Geef die zieke geest van je een podium.
We moeten die dingen kwijt.
We hebben allemaal horrorgedachten in onze hoofden.
Maak er een sinister sprookje van.
Laat het zich afspelen in een fantasiewereld.
Of maak het akelig realistisch.
Doe.
Wil je bewijs?
Dit is waarom Fifty shades of grey een wereldhit werd.
Eindelijk eens een keer geen casual seks.
Maar zweepjes en handboeien.
Het boek.
De film.
Het bewijs dat we duistere fantasieën en verlangens onderdrukken.
Tot iemand er woorden aan geeft en we ze via fictie alsnog mogen voelen.
Kunst geeft ons toestemming om die verlangens los te laten.
Fifty shades of grey heeft onze slaapkameravonturen veranderd.
Ja.
Dit lees je goed. Ik plaats Goethe en E.L. James op hetzelfde podium.
Ik ga even prekerig klinken.
Maar…
We hebben meer donkere verhalen nodig om ons minder raar te voelen.
Maak geen kunst van je tragedie lieve vreemdeling, maak kunst van je meest horrorachtige gedachten.
Alles is geoorloofd.
Denk aan Hunter S. Thompson.
Die schreef journalistieke verhalen onder invloed van drugs.
Hij maakte een mix van feit en fictie.
Zijn bekendste werk: Fear and Loathing in Las Vegas: A Savage Journey to the Heart of the American Dream.
Een weirde leeservaring.
Die film is helemaal trippy.
Als je die nog niet gezien hebt, doe.
Drink er wat bij.
Blow erbij.
Ervaring voor het leven.
Liefs,
Tomson
PS
Ik wacht zelf nog steeds op een slaapkamerscène in een boek of film of serie waar de man geen stijve krijgt.
Waar de vrouw niet nat wordt.
Ze elkaar ’s ochtends in bed vergassen met hun ochtendadem.
Er winden uit de kut ontsnappen na de seks.
Gewoon rauwe, teleurstellende, realistische horrorseks.
Geef me dat, commerciële wereld.
Geef me dat.
En anders maak ik zelf zo’n boek.
Amen.
PPS Elke donderdag en vrijdag mijn Maak kunst van je tragedie-mails. Je leest ze hier allemaal terug.
PPPS De besproken boeken:
​
Het lijden van de jonge Werther – Johann Wolfgang Goethe Nederlands (bol-com link)
Vijftig tinten grijs – E.L. James Nederlands (bol-com link)
Fear and Loathing in Las Vegas – Hunter S. Thompson Engels (bol-com link)
