Lieve vreemdeling,
Je verleden bestaat slechts in je hoofd.
Je denkt dat het feiten zijn. Een geschiedenis van je eigen leven. Maar herinneringen zijn geen feiten.
Het zijn kneedbare waarnemingen over je verleden.
Elke keer als je je een herinnering herinnert, verandert de herinnering.
Dit komt doordat je elke keer een nieuwe verklaring plakt op dat wat er met je gebeurd is. Door de wijsheid van ‘nu’ licht je elke keer een ander perspectief uit. Daarom zegt een herinnering die je nu hebt alles over wie jij nu bent, in plaats van wie je was.
Die uitspraak dat ‘onze jeugd zo vrij was zonder verantwoordelijkheden’, kan je alleen nu doen. Omdat je nu veel verantwoordelijkheden hebt. Niet toen je kind was.
Op een of andere manier hebben herinneringen ook de extreme neiging om onszelf of als slachtoffer of als dader neer te zetten.
‘Had ik maar dit… Had ik maar dat…’
‘Als zij niet dit… Dan was niet dat…’
Traumatische herinneringen zijn een gevangenis van onze ziel.
Elke keer weer voelen we dingen die we niet willen voelen.
Een manier om hieruit te breken, is kunst maken van ons eigen verhaal.
Volgens psychotherapeut James Hillman (rip) is dit dé manier om herinneringen aan nieuwe gecreëerde beelden te koppelen. Zodat we kunnen ‘healen’.
Je doet dit door er een ‘soul history’ van te maken.
Je koppelt de feiten over wat er gebeurd is aan symbolen en metaforen.
Een zeer interessante invalshoek.
Ik ga proberen uit te leggen wat hij hiermee bedoelt zonder het te ingewikkeld te laten worden.
Met aan het eind een schrijfopdracht.
Twee manieren om naar vroeger te kijken
Hillman zegt dat de mens twee kanten in zich heeft qua verhalen:
- Het historische perspectief (feiten)
- Het romantische perspectief (het mythische)
Met het romantische bedoelt hij fictie. Het woord waar ‘de roman’ ook vandaan komt. Fictie als uiting van gevoelens, onderdrukte verlangens en dromen van de mens. Dat wat uit ons onderbewustzijn komt.
Ik merk wel eens bij mensen die ik spreek, dat ze heel feitelijk over hun verleden kunnen praten. Ze sommen heel heftige gebeurtenissen gortdroog op. De emotie is er niet. Het is meer een verslag.
Dat is op een historische manier naar je verleden kijken.
Als je op een romantische manier over je verleden vertelt, is het gevaar dat je ‘ego’ het overneemt.
Je plaatst jezelf als slachtoffer of te veel als dader in het verhaal.
Je herkent dit aan de heftige emoties die in je verhaal zitten. Het maakt je verleden heel zwart-wit. Heel moralistisch.
Een ander kenmerk van het romantische perspectief is dat je jezelf een held kan maken.
‘Als dat niet was gebeurd, was ik niet de persoon geworden wie ik nu ben’, is een romantische, optimistische spin aan je verhaal over je verleden.
Ondanks alles wat je is overkomen, ben je toch de morele overwinnaar.
Hillman zegt terecht dat dit een copingmechanisme is. We hebben heel snel de neiging om er een positieve kijk op te hebben. We trappen in de val van het positivisme.
Omdat we niet zo goed weten wat die donkere gevoelens ons nou echt te zeggen hebben…
We durven ze niet te onderzoeken.
Maar dat zouden we dus juist wel moeten doen.
Door het historische perspectief te vermengen met het romantische. Dan krijg je ‘soul history’.
Hoe weet je wat je ziel wil?
Oké. We gaan nu erg de kant van Freud (rip) en Jung (rip) op. De psychotherapeuten die in hun theorieën zwaar leunden op dromen.
Zij geloven er erg in dat de ziel zich uit via beelden.
Droom komt uit het Grieks en betekent ook letterlijk ‘beeld’. Je ziel laat zich zien via de beelden die die voorschotelt in je gedachten.
Als je gaat schrijven, schrijf je bijvoorbeeld beelden op. Of als je dagdroomt, denk je in beelden.
Dat zijn uitingen van je ziel. Van je onderbewustzijn.
Onze ziel gebruikt daarvoor archetypen.
Dat zijn individueel overstijgende beelden die diep in onze cultuur zitten geworteld.
Een ‘moederfiguur’ is een archetype bijvoorbeeld. We weten allemaal meteen wat hiermee bedoeld wordt. Een verzorgende, zachtaardige persoon.
Of een ‘vlinder’. Die staat voor ‘vrijheid’ en ‘metamorfose’. Een hond voor trouw. De kleur rood voor passie, woede, sensualiteit.
Jaloezie is ook een archetype. Een van de grote thema’s in de Griekse mythologie. Bijna alle goden zijn jaloers of benijden een ander.
Personages in films, literatuur en toneel zijn opgebouwd uit archetypes. Of de schrijver zich er nou bewust van was of niet tijdens het verzinnen.
Archetypen kan je zien als de mythische of symbolische wereld. Het is meer aanwezig dan je denkt.
Oké.
Nu komt het belangrijkste punt dat Hillman maakt.
Ben je er klaar voor?
Dat wat je denkt over je verleden… Is geen feit.
Maar een beeld.
Een metaforisch beeld.
Je hebt het alleen niet in de gaten. Daarom interpreteer je je herinnering elke keer fout.
Je probeert er elke keer een betekenis aan te plakken. Een historisch feit. Of een romantisch perspectief.
Maar als we daar nou mee stoppen en die twee gaan combineren?
Aan de hand van de tijdlijn maak je er een metaforisch verhaal van.
Dat geeft een heel nieuwe kijk op dat wat je is overkomen.
Hoe doe je dit nou?
Door een andere vraag aan je ziel te stellen.
We zoeken altijd naar de betekenis achter onze herinneringen.
Maar we moeten niet naar de betekenis vragen. We moeten aan de ziel vragen: ‘Wat wil je nou van me door me weer deze herinnering voor te schotelen?’
Als je die vraag gaat beantwoorden, kom je in het gebied van de kunst terecht. Van de fantasie. Koppel dat aan de feiten van vroeger en je hebt ’soul history’.
Praat eens met je ziel
Hillman heeft in zijn psychopraktijk in Zürich letterlijk aan zijn patiënten gevraagd om in dialoog te gaan met de ziel. Via het papier.
Hij noemt dit ‘heal fiction’.
Patiënten schreven vervolgens een hele dialoog uit met…. Zichzelf. Een soort vraag-antwoordgesprek. Een briefwisseling.
Het leverde verrassende inzichten op.
Want al schrijvend gaat je fantasie je helpen met antwoord geven. En je fantasie komt uit je onderbewustzijn.
Alsof je ziel eindelijk terugpraat…
Het klinkt misschien absurd dit. Alsof je in een creatief fantasiespel echt antwoord krijgt op wat je ziel wil… Maar het dwingt je om metaforisch over je verleden na te denken. Het zet een proces in gang dat tot inzicht leidt.
En als je dat doet…
Vind je door de verrassende nieuwe beelden die dit oplevert verlossing.
Ik ga morgen verder op in wat ‘verlossing’ nou precies betekent via deze methode volgens Thomas Moore, een psychotherapeut die Hilman als mentor heeft gehad en ‘heal fiction’ als methode aanraadt als therapievorm.
(EN MIJN HELD)
Goed. En dan nu de schrijfopdracht.
Schrijfopdracht ‘praat met je ziel’.
Ja. Je voelt ‘m al aankomen.
Hoe gek het ook is. We gaan het gewoon proberen.
We gaan een vraag-antwoordgesprek met onze eigen ziel voeren.
Schrijf een korte mail met de vraag: ‘Wat wil je van me, ziel?’
En je ziel gaat antwoord geven. Dat ga jij ook opschrijven.
Geef je ziel een naam. Laat het een man of vrouw zijn. Whatever.
Voer een dialoog met je eigen ziel op papier.
Doe het.
En deel het hier.
Maximaal duizend woorden.
Ik heb het ondertussen al gedaan als test voor deze opdracht.
Het is bij mij een mailwisseling van in totaal 500 woorden geworden en ik ben nog steeds aan het bijkomen…
Jup.
Het is echt een absurde en ook wel schokkende ervaring. Ik denk dat het precies aansluit bij wat Thomas Moore ermee probeert te zeggen.
Liefs,
Tomson
Mailnotes
- Ik heb deze inzicht uit het boekje ‘Healing fiction’ van James Hillman. Niet meer fysiek te krijgen. Wel digitaal via amazon. Maar ik raad het je niet aan om te lezen. Het is enorm academisch en technisch. Met het nodige gegoogle kon ik het boekje pas helemaal begrijpen.
