Lieve vreemdeling,
Hoe verbeeld je een overwinning in een slag of oorlog via een foto?
Dit was een vraag.
Aan jou.
Wat is het antwoord?
Je mag een keer raden.
Kom.
Je weet het.
Als jij een camera in je hand gedrukt krijgt en de opdracht is: verbeeld de overwinning. Hoe zou je dat op de gevoelige plaat zetten?
Precies.
Soldaten die een vlag hijsen!
Hieronder een foto van 4 september, in de oorlog in Oekraïne in het zuiden na het heroveren van gebied.
Er is er ook een van de Russen in Berlijn in 1945.
In scène gezet overigens.
De Amerikanen hebben ook zo’n iconische foto. Niet in scène gezet, ook al dachten veel mensen van wel.
Zes soldaten die een vlag hijsen op een berg op het Japanse eiland Iwo Jima.
Deze foto werd in de Tweede Wereldoorlog in honderden kranten afgedrukt.
Daarna op miljoenen posters gedrukt om geld in te zamelen voor de oorlog.
Het is na de oorlog zelfs een monument geworden.
Het verhaal achter deze vlag is minder heroïsch.
Eerder melancholisch.
De foto werd genomen op dag vijf van de slag om het Japanse eiland. 100.000 Amerikanen tegenover 20.000 ingegraven Japanners.
Na het innemen van een berg op het eiland, plantten een aantal Amerikanen een kleine vlag aan een stok.
Duizenden soldaten op het strand juichten.
De schepen aan de kust lieten hun hoorns blazen.
Daarna liet een bevelhebber de te kleine vlag verwijderen en een grotere vlag hijsen door zes soldaten. Zodat die vlag gezien kon worden op een andere berg op het eiland. Op die berg was de slag namelijk nog hevig bezig. Het was een motivator voor de Amerikaanse troepen daar.
Fotograaf Rosenthal stond er met zijn camera bij toen de stok met de tweede vlag opnieuw de grond in ging.
Zijn afbeelding kennen we inmiddels als de iconische foto.
Het feit is: niemand op het strand juichte toen de tweede vlag werd gehesen. Geen schip liet de hoorns klinken. Niemand had dat moment gezien. Behalve de soldaten die meehielpen en Rosenthal zelf.
Het was gewoon een moment in de dag. Een opdracht die werd uitgevoerd.
Een grotere vlag die omhoog werd gehesen.
Niemand kon toen vermoeden dat dit de bekendste foto uit de Tweede Wereldoorlog ging worden in Amerika.
Toen deze foto in de kranten in Amerika verscheen, stond die meteen symbool voor de overwinning en Amerikaanse trots.
De suggestie was dat de Japanners hier keihard waren verslagen. Dat het einde van de oorlog eraan zat te komen. Dat het allemaal goed ging komen.
De realiteit was anders.
Die foto was op dag vijf van de slag. Het vechten ging nog dertig dagen door.
27.000 Amerikanen raakten gewond. 6.000 doden vielen er.
Aan Japanse kant stierven er 18.000.
18.000!
Drie van de zes vlaghijsers hebben de slag niet overleefd.
Tragisch… Heel tragisch.
Kom maar door met je geld
In Amerika zelf dachten ze er anders over. Deze foto moest uitgebuit worden. Want het was zo’n krachtig symbool.
Het Ministerie van Oorlog kreeg de opdracht om de soldaten op de foto te identificeren. De drie nog levende soldaten keerden terug naar Amerika en werden onthaald als helden.
Daarna gingen ze op tour door het land. Drieëndertig steden bezochten ze. Speeches houden. Het naspelen van de vlag hijsen. You name it.
Duizenden mensen juichten ze toe als helden.
Om zo miljarden dollars op te halen bij de Amerikanen om de oorlog verder te financieren.
Wat ze overigens lukte. 26 miljard dollar leverde de tour op. Het dubbele van wat ze hadden verwacht.
Deze drie soldaten werden zo een spil in de propagandamachine van de Amerikaanse overheid.
Ira Hayes was een van de drie soldaten. Een Amerikaanse indiaan.
Hij had veel moeite met deze heldenrol. Hij werd geplaagd door depressie en schuldgevoelens voor alle soldaten die stierven tijdens die slag. Hij vond die tour hypocriet. Sowieso had hij veel te maken met racisme door zijn afkomst. Zelfs nadat hij een held was geworden.
Hij ging aan de drank…
Dat leverde zoveel beschamende incidenten op, dat ze hem uit de promotiecampagne hebben gezet en terug hebben gestuurd naar het front.
Na de oorlog had hij een armoedig bestaan. Depressief, getraumatiseerd en verslaafd aan alcohol belandde hij regelmatig in de gevangenis. Uiteindelijk stierf hij in de jaren ’50 door onderkoeling, buiten liggend op de grond na het drinken van flink veel alcohol.
Heel treurig.
Een ander lid, Bradley, nam na die promotietour afstand van alles rondom de vlag.
Hij verscheen nauwelijks meer op herdenkingsceremonies na de oorlog. Hij reageerde niet meer op interviews en sprak thuis met zijn gezin nooit over de oorlog.
Jarenlang werd hij in zijn dromen geplaagd door de nachtmerries van de slag op het Japanse eiland. Net zoals hij met veel schuld terugdacht aan een vriend (en ook vlaghijser) die hij niet heeft kunnen redden toen hij hem gewond op het slagveld vond.
Hij verliet zijn gewonde vriend om een brancard te vinden. Toen hij terugkwam met de brancard was die vriend verdwenen. Weken later vond hij hem terug in een ondergrondse bunker.
Doodgemarteld.
Een beeld dat hij niet meer los heeft kunnen laten in zijn leven.
De keer dat hij nog in het openbaar sprak over het planten van die vlag, zei hij dat het moment er niet echt toe deed.
De echte helden waren degenen die daar stierven. Niet de mensen op de foto die het hebben overleefd.
Bradley stierf in 1994.
In 2016 bleek na uitgebreid onderzoek dat Bradley niet op de foto stond bij het hijsen van de vlag.
Al was hij wel betrokken bij het planten van die vlag.
De derde persoon van die tour, Rene Gagnon, bleek na nieuw onderzoek in 2019 ook niet op de foto te staan.
Het was een andere soldaat.
Die twee toen nog ongeïdentificeerde vlaghijsers hebben beiden de oorlog overleefd. En beiden hebben het ook geweten dat zij op de foto stonden. Dat blijkt uit onderzoek. Ze hebben het wel eens ‘benoemd’ in een briefwisseling aan een bekende bijvoorbeeld.
Ze hebben het alleen nooit in het openbaar aan iemand verteld of er een ding van gemaakt.
Net zoals die twee die dus niet op de foto stonden, er ook geen ding van hebben gemaakt dat mensen dachten van wel.
Omdat ze allemaal intuïtief aanvoelden dat het er gewoon niet toe deed.
Ze hebben allemaal de verschrikkingen van de oorlog ervaren. Iets dat het publiek misschien nooit volledig zou begrijpen.
Die foto was symboliek.
Het ging niet om persoonlijke erkenning.
Het meest dubbele is dit:
Ze voelden zich niet de helden van de oorlog. Ook al dacht het volk van wel.
Verfilmd
Clint Eastwood heeft het verhaal van deze vlag verfilmd.
The flags of our fathers.
Een aangrijpende oorlogsfilm uit 2006.
De regisseur laat in deze film heel goed zien dat oorlog juist niet om heldendom en roem gaat. Ook al maakte de Amerikaanse regering er een propagandashow van.
De gevechten zijn schokkend. Niet spectaculair of vermakelijk. Ze zijn keihard en naar.
Niemand sterft heroïsch.
De drie soldaten die op vlaggentour gaan, worstelen emotioneel met de heldenrol die ze wordt toegedicht.
Aan het einde van de film zien we een vlaggendrager ‘geïnterviewd’ worden op oudere leeftijd.
Hij zegt dat zijn gelukkigste herinnering aan de oorlog juist na het planten van de vlag kwam.
Ze kregen namelijk toestemming van de leidinggevenden om te gaan zwemmen in de zee.
Als een stelletje kinderen renden ze in hun onderbroeken het water in en hadden lol met elkaar.
Het kameraadschap was wat telde in die oorlog.
De rest deed er niet toe.
Ja.
Kameraadschap.
Dit klinkt mierzoet en misschien is het ook wel een beetje cringe.
Maar Tomson Darko zat gewoon met tranen in de ogen naar de aftiteling van de film te kijken hoor.
Flikker op met foto’s van vlaggen op gebouwen als symbool van overwinning.
Er zijn duizenden mensen gestorven in de onmenselijkheid van de oorlog. Dat is wat er achter die foto’s schuilgaat.
Er is niets heroïsch aan oorlog. Zelfs als je wint.
Al zegt de voice-over (de zoon van een van die soldaten) het krachtiger op het einde:
James Bradley:
I finally came to the conclusion that maybe he was right. Maybe there’s no such thing as heroes. Maybe there are just people like my dad. I finally came to understand why they were so uncomfortable being called heroes. Heroes are something we create, something we need. It’s a way for us to understand what’s almost incomprehensible, how people could sacrifice so much for us, but for my dad and these men, the risks they took, the wounds they suffered, they did that for their buddies. They may have fought for their country but they died for their friends. For the man in front, for the man beside him, and if we wish to truly honor these men we should remember them the way they really were, the way my dad remembered them.
Nog een ding…
Weet je wat ik altijd denk bij het zien van oorlogsfilms?
Hoe zou ‘de vijand’ het beleefd hebben?
Die heeft ook gevoelens. Angsten. Kameraadschap.
Ook de vijand bestaat uit mensen in onmenselijke situaties. Wat gebeurde daar?
Clint Eastwood heeft na de film Flags of our fathers de Japanse kant van de strijd om het eiland verfilmd in de film Letters from Iwo Jima.
Deze film ‘deelt’ ook dezelfde scènes met de vorige. In Flags of our father zie je hoe Amerikanen een Japanse bunker in de hens zetten. In Letters from Iwo Jima zie je hoe Japanners worden verbrand.
Je bekijkt de films op HBO Max.
Liefs,
Tomson
