🪐 Lekker van jezelf houden?
(Je onderbewustzijn blootleggen)
We zien en beleven de wereld via de woorden die we kennen.
Dat is voor het onderbewustzijn niet anders, volgens Lacan en Freud. Het onderbewustzijn praat in dezelfde taal en dat onderbewustzijn is makkelijker te doorgronden dan je denkt.
Bijvoorbeeld door te letten op wat je zegt en op te schrijven waar je over droomt.
Om bij dat laatste te beginnen.
Ik droom bijvoorbeeld al mijn hele leven over honden die me bijten in mijn hand.
Vooropgesteld: ik ben niet bang voor honden. Maar toch bijten ze me elke keer weer.
Dromen zijn uitingen van het onderbewustzijn. Maar wat wil het onderbewustzijn hiermee zeggen?
Volgens de droomboekjes staan honden voor ‘vertrouwen’ en ‘vriendschap’. Als je gebeten wordt door een hond, heb je moeite met controle loslaten.
Goh 😅
Dus…
Als het onderbewustzijn dezelfde taal heeft als wij, waarom moet ik dan dromen over honden in plaats van vrienden?
Nou.
Dan moeten we even wat inzoomen op hoe ‘taal’ werkt.
Is een woord zomaar een woord?
Als ik zeg ‘kat’, zie jij een beeld van een kat.
Maar mijn beeld van een kat is anders dan dat van jou. Ik denk aan de zwarte kat van mijn oom en tante van vroeger. Misschien zie jij je eigen kat nu voor je of heb je een plaatje van Jip en Janneke in je hoofd.
De kat is de ‘signifier’. Iedereen in de wereld begrijpt wat een ‘kat’ is. Maar het idee van de kat is de ‘signified’. Dat wisselt per situatie en per persoon.
En nu komt Freud om de hoek kijken.
Die ‘signified’ is namelijk aan het werk in je dromen.
Mijn angst voor controle los laten zit verborgen achter de honden die me bijten. De signified heeft een andere signifier gevonden.
Er is een school aan psychotherapeuten die graag gebruik maken van droom-interpretaties in hun therapie. Niet zo zeer dat ze echt denken dat dromen alles verklaren, maar omdat ze een goed startpunt zijn om onderliggende trauma’s en patronen bloot te leggen. Om te kijken of signifiers met signifieds verwisseld zijn.
Ze ontleden iemands taal om erachter te komen hoe iemand de wereld beleeft en zo patronen te ontdekken.
In de wereld van Lacan en Freud gaan ze ervan uit dat we veel ‘ideeën’ en ervaringen wegdrukken in ons onderbewustzijn. Je ‘mag’ in onze samenleving bijvoorbeeld bepaalde dingen niet denken.
- seks met je nichtje
- een auto in het huis van de irritante overburen rijden
- pissen in de soep van de baas
We onderdrukken deze gedachten.
En dat geldt in zekere zin ook voor pijnlijke episodes, zoals trauma of schaamte. Ook die ‘onderdrukken’ of ‘vergeten’ we.
Maar ze zijn wel degelijk ergens in ons onderbewustzijn aanwezig en laten zich af en toe zien.
Vooropgesteld: ‘taal’ en ‘communicatie’ tussen mensen is complex. De signified en signifier zijn continu aan het werk in onze gesprekken.
Maar ook via beelden.
Bijvoorbeeld rappers die in videoclips gouden sieraden laten zien. De signifiers zijn ‘succes’ en ‘rijkdom’ en de signifieds zijn de gouden, dure, blinkende sieraden.
Of 50 Cent die rapt ‘I’ll take you to the candy shop. I’ll let you lick the lollipop.’
Het is geen geheim dat hij het over pijpen heeft, toch? De lollipop is de signifier en de signified is ditmaal orale seks.
Dit is nog een bewuste artistieke uiting van 50 Cent.
Maar eigenlijk zijn we altijd 50 Cent als we in gesprek zijn met mensen.
Alles wat we zeggen, is nooit precies wat we bedoelen.
Taal is een complexe dans.
‘Naar de kapper geweest?’
‘Ja klopt!’
‘Ik zie het!’ is een nette manier om niet te zeggen dat je het lelijk vindt.
Psychotherapeuten smullen hiervan. Want dit kan je tot in het extreme doortrekken.
Je valt op oudere mannen? Misschien is die oudere man de signified voor de liefde die je niet van je vader hebt gehad.
Snap je?
Ja.
Dit gaat diep.
Want nu komt misschien wel het schokkendste aan de theorieën van Lacan:
Alle woorden die we gebruiken, gaan over hoe we de wereld beleven en onszelf vanbinnen zien.
Ik herhaal: alles wat we vertellen, gaat over onszelf.
Of je het nou over een film hebt, je avontuur bij de supermarkt of een voorstel om wat in het weekend te doen.
Alle woorden die je in je mond neemt, onthullen iets over hoe je de wereld én jezelf beleeft.
Je onderbewustzijn doet met al die onderdrukte trauma’s, ideeën, fantasieën en gedachten gewoon mee als je praat.
Bijvoorbeeld als je je beetje raar voelt in je buik als je iets spannends moet gaan doen. Dit kan je als misselijkheid omschrijven. Dat komt doordat je je niet wil overgeven aan het onbekende. Je bent in verzet. Vandaar dat misselijke gevoel, alsof je moet overgeven.
Dit is ook het gebied van de Freudiaanse verspreking.
Ken je die Friends-aflevering dat Ross gaat trouwen met Emily en dan bij het altaar ‘Rachel’ zegt?
(rip Matthew Perry trouwens….)
Zijn onderbewustzijn nam het even over en toonde dat hij niet naar Emily verlangt, maar naar Rachel…
We kennen allemaal die ene collega die begint te gniffelen als je net je bekertje met water over je schoot hebt gegooid en roept: ‘Nu ben ik nat!’
Dat onthult alles over de perversiteit van die persoon in diens hoofd.
Ik wil best bekennen dat ik graag heel goed luister naar de woorden die mensen gebruiken als ze praten. Het onthult best veel over iemand.
Als een persoon heel vaak zegt dat dingen ‘duur’ of ‘goedkoop’ zijn, geeft dat aan dat die persoon erg veel met geld bezig is.
Dat kan.
- Misschien geldtekort?
- Een oerangst om ‘bedrogen’ te worden bij een aankoop?
- Een kick om het onderste uit de kan te halen?
- Of is er toch een onderliggend trauma aan het werk, van armoede en angst om afhankelijk te zijn van anderen?
Er ligt altijd meer onder het oppervlak bij de woorden die mensen uitspreken.
Lacan ging hier nog een stap verder in.
Dat al die woorden in ons onderbewustzijn niet onze eigen woorden zijn. Ze zijn niet per se van jou. Ze zijn van ons allen.
Hij bedoelt niet per se een universeel onderbewustzijn.
Maar meer dat taal tussen ons mensen in zit.
Taal is het gereedschap waarmee we ons uiten.
We geven met z’n allen vorm aan die taal. En dat waar we met z’n allen over praten, al die ideeën en associaties over hoe we moeten leven en hoe we onszelf als mens zien, nestelt zich in ons onderbewustzijn. Waarna het een ‘unieke gedachte’ lijkt, maar dat is het niet.
We hebben de woorden van de wereld overgenomen.
Zoals het woord ‘zelfliefde’.
Iedereen heeft zijn mond er vol van. Het popt overal op. Bij elk probleem in je leven, is het antwoord: meer zelfliefde.
Maar dat is geen unieke gedachte. Je hebt het woord van de wereld overgenomen en je denkt dat dit jouw antwoord is op je problemen.
Maar dat is het niet.
Als je op zoek bent naar zelfliefde, ga je het niet vinden, ook al denk je van wel.
Zelfliefde kan je namelijk niet goed op een signifier plakken.
Het is een te vaag woord. Te algemeen.
Je zult dieper moeten graven in je ziel om de echte antwoorden te vinden voor dat wat er ontbreekt.
En dat is de boodschap van Jung, Lacan en Freud. We moeten onszelf ontleden en de woorden die we gebruiken analyseren om te ontdekken of het echt onze woorden zijn of die van de wereld.
Zo komen we tot een kern van wie we nou echt denken te zijn. En van daaruit kunnen we opnieuw beginnen, zonder de ballast van onze trauma’s en schaamte en de verwachtingen en verlangens van anderen.
Liefs,
Tomson
PS
Reply als je vaker dit soort teksten over Lacan en Freud wil lezen. Of draag zelf een onderwerp aan.
