Wilde Andy Warhol beroemd worden of een goede kunstenaar zijn?
In de mini-docuserie The Warhol Diaries (Netflix) ontstaat het beeld dat hij vooral erkenning wilde. Om dat negatieve zelfbeeld van hemzelf te verzachten.
Dus eigenlijk een beetje van beide werelden: beroemd zijn via zijn kunst.
Goed.
Andy Warhol dus. De man van de popart. En beroemd vanwege zijn artistieke persoonlijkheid.
​
 Hoi |
Hij dicteerde vanaf 1976 elke ochtend zijn dagboek aan de assistent via de telefoon. Hij vertelde over wat hij de vorige dag aan had, wat hij had gedaan en wat hij had gedacht. Tot zijn dood in 1987. Meer dan 800 pagina’s zijn vlak na zijn dood al als boek verschenen.
Nu is er een documentaire (zes afleveringen) waarin het dagboek uitgebreid wordt geciteerd door een AI-robotstem, aangevuld met interviews van mensen uit zijn leven, archiefbeelden en mood-shots met acteurs.
De docu (en dus ook die dagboeken) is echt een verbluffend kijkje in het kunstenaarsleven en de jaren ‘70 en ‘80 van de New Yorkse kunstenaarselite. Hoewel Andy qua kunst maken al lang over zijn hoogtepunt heen was, is het juist deze periode dat hij via televisie zijn sterrenstatus bevestigde.
Warhol is eigenaardig, opvallend met zijn witte pruik en extraverte kleding en ook heel charmant.
Het valt het meest op in de beelden die we zien bij een groot pers-event om de Atari computer te lanceren in 1985.
Hij mag op het podium digitaal een tekening maken van zangeres Debbie Harry. De interviewer vraagt: ‘Op wat voor computers heb je nog meer gewerkt?’
En hij antwoordt: ‘Geen een. Ik heb mijn hele leven gewacht op deze.’
Het is een heel grappige opmerking door die licht ironische toon. En het is dubbellaags. Ik bedoel, alsof hij op dit event een Apple-computer de hemel in zou prijzen. Hij zegt wat hij hoort te zeggen. Maar het is die toon die het zo charmant maakt.
Hij duikt in de jaren ’80 op in allerlei tv-programma’s. Saturday Night Live. The Love Boat. MTV.
Maar hij blijft onzeker. Want zijn bekentenissen in zijn dagboek gaan vooral over de twijfel of hij over zijn hoogtepunt heen is als artiest en of hij al zijn goede ideeën al heeft gehad. En wat hij ervan moet vinden dat iemand op straat tegen hem zegt: ‘Dat is Andy Warhol, van Saturday Night Live!’ in plaats van ‘Dat is Andy Warhol, van dat en dat kunstwerk!’
Als je heel goed tussen de anekdotes en opsommingen doorleest, hoor je vooral hoe eenzaam hij zich altijd heeft gevoeld. Dat klinkt zo tegenstrijdig. Want hij was altijd omringd door mensen op feestjes. Stond ontzettend graag in het middelpunt van de aandacht.
Maar hij wil tegelijkertijd door niemand aangeraakt worden en cultiveert zijn aseksualiteit tegen mensen en in interviews.
Om mensen ook op afstand te houden?
Het maakt hem een ongrijpbaar persoon. Bijna een mythe.
Je merkt in de dagboeken het ongemak en de angst in die tijd, met de opkomende aidsepidemie.
Zijn beste vriend krijgt aids en hij durft niet meer geknuffeld te worden door hem. Bang dat de baardstoppel van zijn vriend een puist op zijn gezicht doorboort en hij zo ook aids oploopt.
Het is zo’n intieme bekentenis in zijn dagboek.
Maar ook wel te begrijpen, die angst. Omdat er nog zoveel onbekend was over aids. En Warhol had ook nog eens smetvrees.
Maar, en dat komt ook wel naar voren in die docu, Warhol is ook wel erg van de struisvogeltactiek als het allemaal te confronterend wordt.
Het meest schrijnende voorbeeld is zijn vriendschap met de kunstenaar Jean-Michel Basquiat (google hem!!!).
Deze Afro-Amerikaanse graffitikunstenaar brak begin jaren tachtig definitief door als schilder. Hij maakte explosieve, heftige kunst. Hij was een sensatie. Alle tentoonstellingen raakten uitverkocht. En als je zijn werk googlet, zie je meteen waarom het zo goed is, want het is echt goed.
Jean-Michel was begin twintig en aantrekkelijk. Hij had de mooiste vrouwen aan zijn zijde. Onder andere Madonna.
Hij en Warhol klikten enorm goed en trokken intensief met elkaar op.
De vriendschap is moeilijk te duiden. Warhol was al een vijftiger en ontfermde zich als een soort mentor over hem. Hij raakt enorm geïnspireerd door Jean-Michels kunst. Jean-Michel krijgt via Warhol ook meer aandacht voor zijn kunst.
Het lijkt wel alsof ze niet zonder elkaar kunnen, in zakelijk opzicht, snap je?
​
 Andy Warhol en Jean-Michel Basquiat |
Ze doen ook veel kunstprojecten samen.
Warhol schrijft veel over hem in zijn dagboek. Het lijkt wel alsof hij verliefd op hem is. Er gaan ook geruchten rond dat er meer speelde dan alleen vriendschap.
Maar dat is een ingewikkeld onderwerp in de jaren ‘80. Helemaal omdat het in Jean-Michels cirkel niet geaccepteerd wordt als je homo- of biseksueel bent.
Dus we weten niet of er iets is gebeurd tussen de lakens.
Maar het feit is dat hun band heel innig was.
Hij belde bijvoorbeeld elke ochtend Warhol op om te praten over zijn projecten. En komt regelmatig langs om meesterwerken te maken.
Maar als ze samen een tentoonstelling organiseren, waar ze gezamenlijk meer dan honderd schilderijen hebben gemaakt, is de vriendschap opeens over.
In het tentoongestelde werk is vooral Jean-Michel Basquiats hand te zien, met Warhols stijl als toevoeging.
Maar in een recensie in de NYT wordt hij omschreven als een mascotte van Warhol.
En dat is een heel vernederende belediging. Basquiat wordt al zijn hele (kunstenaars)leven geconfronteerd met racisme. En nu wordt hij omschreven als een onderdanig iemand bij de grote witte Warhol?
Warhols hart is gebroken. Hij snapt er niets van waarom hij niet meer belt en niet meer langskomt. Elke dag weer de gedachten van iemand met liefdesverdriet in zijn dagboek.
Echt absurd.
Alsof Warhol een blinde vlek heeft voor het racisme in de samenleving. Dat hij niet inziet hoe diep zo’n recensie Jean-Michel raakte.
Een soort gebrek aan inlevingsvermogen bij Andy? Alsof hij het niet wil begrijpen?
Net zoals in de mini-documentaire meer kritiek op Warhol komt. Of misschien is het eerder teleurstelling over waarom Warhol in die tijd niet opkomt voor de queer-gemeenschap die gestigmatiseerd wordt door de aidsepidemie.
Hij had de status om zich daarover uit te spreken. Hij had er kunst over kunnen maken. Maar hij deed het niet echt.
Te druk met zijn eigen worstelingen in het leven?
Het is tegelijkertijd ook iets mafs. Dat een deel van de wereld verwacht dat je ook een activist wordt als je als onderdeel van een minderheid een beroemde status bereikt. Dan moet je je opeens uitspreken over homogeweld, racisme of vrouwenonderdrukking, etc.
Zijn kunst is juist geniaal, omdat je niet goed weet of je kijkt naar een kunstwerk of een commercieel product.
Dat was de dubbelzinnige boodschap in al zijn werk. En dat is de dubbelzinnige boodschap die je in hemzelf zag als kunstenaar. Zeg maar hij als persoon. Hij gedroeg zich als een soort corporate brand en was daarmee zijn tijd ver vooruit.
Hij wilde zo graag de aandacht van de media voor hem als persoonlijkheid. Als kunstvorm. Dat hij ook het product was. En hij weet heel goed wat de tv wil zien. Een paradijsvogel waar je graag naar kijkt. Met zijn ironische humor en behapbare quotes.
En als je dan al die aandacht krijgt van de media, wat doe je er dan mee?
Met die vijftien minuten faam, die hij iedereen beloofde?
Wat zeg je dan? Durf je dan echt de aandacht te vragen voor de problemen die je in je leven ziet? Zoals aids en racisme?
Of had hij toen al door dat de gemiddelde tv-kijker vooral vermaakt wil worden? Als ontspanning tegenover het harde leven. En die niet vermoeid wil worden met kwesties die ver buiten de eigen bubbel liggen.
Of was het toch de diepgewortelde angst dat het publiek je afwijst? Die grote emotionele wond uit zijn jeugd.
De geïnterviewden komen in de documentaire ook nog met een andere verklaring voor het stilzwijgen over grote onderwerpen toen.
Warhol was van huis uit katholiek. En hij ging tot aan zijn dood nog steeds elke zondag naar de kerk.
Het is dubbelzinnig. Aangezien zijn levensstijl verre van katholiek te noemen is. Maar toch.
Een praktiserende katholiek. Dat is (in conservatieve kringen in Amerika) moeilijk te rijmen met bijvoorbeeld queer zijn en aids.
Nou ja.
Het maakt hem zo tegenstrijdig en dat maakt het zo melancholisch. Fascinerend!
Feit is: Warhol was een complexe man, vol tegenstrijdigheden waarbij je nooit zeker wist of je nou naar hem als persoon keek of naar een act zat te kijken.
Maar deze docu-serie geeft een prachtig inkijkje in zijn brein.
Ik heb die bekeken op Netflix.
