Soms kiezen we voor een nieuw leven, terwijl we het oude nog niet willen loslaten.
- Een relatie hebben, terwijl je het vrijgezelle bestaan mist.
- Een nieuwe baan nemen, terwijl je maar blijft denken aan je vorige.
- Freelancer zijn, terwijl je blijft snakken naar zekerheid en voorspelbaarheid.
- Een verre reis maken, terwijl je verlangt naar je eigen huis en bed.
- Ouder worden met al die verantwoordelijkheden, terwijl je de zorgeloosheid van vroeger mist.
- Verhuizen naar een nieuwe stad, terwijl je maar blijft denken aan je oude buurt.
Dat verlangen naar dat wat was, geeft je het idee dat je de verkeerde keuze hebt gemaakt.
Maar dat is niet zo.
Het is een overgangsperiode en dat gaat altijd samen met melancholische gevoelens.
Je bent het gewoon emotioneel aan het verwerken.
Maar toch…
Als het blijft aanhouden en niet weg-ebt? Ben je het dan nog aan het verwerken of heb je een verkeerde keuze gemaakt?
In de stoïcijnse filosofie is dit een bekend fenomeen en makkelijk te pareren.
Er bestaan namelijk geen slechte keuzes.
Je moet altijd kiezen
De zin ‘daar heb ik spijt van’ is geen stoïcijnse uitspraak. Het is een hele rare uitspraak zelfs. Waarom zou je ergens spijt van hebben, als je zelf die keuze hebt gemaakt?
Het kan natuurlijk dat de gevolgen je flink tegenvallen. Maar dat is iets anders dan spijt.
Nee. In de stoa gaan ze ervan uit dat elke keuze die je maakt, de juiste is.
Stoïcijnse filosofe Miriam van Reijen heeft het voorbeeld van naar een verjaardag gaan waar je totaal geen zin in hebt.
Maar toch ga je. Omdat je meer belang hecht aan de lieve vrede bewaren dan het gedoe dat je oplevert als je niet verschijnt.
Dat is waar je je keuze op baseert.
Zoals mensen die dromen om hun kunstzinnige passies te volgen, maar toch vast blijven zitten in hun veilige fulltime baan. Want er is een hypotheek en opgroeiende kinderen en een ambitieus project dat goed voor het cv is.
Ze denken dat ze geen keuze hebben, maar die heb je wel. Je kiest elke dag weer voor veiligheid en stabiliteit in plaats van de onzekerheid. Omdat je daar meer waarde aan hecht.
Je houdt jezelf alleen voor de gek dat je je passie en je hart moet volgen.
Nee hoor. Anders had je het al wel gedaan.
Dus waarom zou je jezelf straffen met twijfel?
De keuze is ook helemaal niet het probleem. Het probleem is dat je die gevoelens van melancholie niet wil voelen.
Maar, je ontkomt er niet aan, ze doemen altijd op.
De paradox van verlangen
We verlangen altijd naar het pad dat we niet hebben genomen. Daar kunnen we niets aan doen. Zolang je die verlangende gevoelens gewoon laat zijn als een fantasie, is er niets aan de hand.
Als je het pad van verlangen wel gaat nemen, is de kans groot dat je gedachten krijgt over het leven dat je achter je hebt gelaten.
Dat voelt weer aan als een gemis.
Het punt is: We verlangen altijd naar iets, ongeacht welk leven we nemen.
Melancholie is ons lot.
En soms…
Soms moet je ook gewoon je verlangens volgen, om dan te beseffen, nope, het vorige leven was toch beter.
Maar daar kom je pas achter als je het ervaren hebt.
Welke keuze je ook maakt, je kan altijd weer stoppen.
Zoals toen Walter besloot zijn passie te gaan volgen.
Cataract
In het korte verhaal Cataract van Charles Baxter, besluit Walter zijn riante baan op te zeggen om te gaan schilderen.
Zijn vrouw Jane vindt het maar niets. Denkt hij echt al zijn vrije tijd te kunnen vullen met schilderen? En wat moeten hun vrienden er wel niet van denken?
‘Wie heeft je in godsnaam op dit idee gebracht? Rembrandt? Degas?’ vraagt ze nog aan hem.
Wat een erg goede Lacan (rip) vraag is trouwens. Aangezien Lacan ervan uitgaat dat geen enkel van onze verlangens van ons zijn, maar via het observeren van de buitenwereld we leren waar we naar willen streven.
Zijn antwoord is: Winston Churchill. Hij wil kunnen schilderen als Winston Churchill. (Droog).
Walter gaat schilderen. Landschappen. Zijn eerste werk is dat van een boerderij met een schuur. Maar als hij terugkeert naar zijn vrouw, schrikt ze.
Het ziet er allemaal nog best indrukwekkend uit. Maar waarom heeft hij een vrouw getekend in het landschap dat eruitziet als een spook?
Hij ziet het niet terug in zijn werk. Zij blijft standvastig volhouden: waarom teken je zo’n akelig figuur mee?
De buren worden erbij gehaald om ook het schilderij te bekijken. Ze zien de spook niet direct in een oogopslag, maar begrijpen wel wat Jane bedoelt.
Het volgende schilderij dat Walter maakt is een kabbelend beekje.
Zijn vrouw is onder de indruk van zijn schildertechniek. Maar waarom heeft hij weer in het water iets akeligs meegeschilderd? Het lijkt wel het gezicht van ‘De Schreeuw’ van Munch.
😱
Is dit zijn idee van schilderen? Een Rorschach-test om haar de stuipen op het lijf te jagen?
Walter begint ook te twijfelen. Waarom er blijkbaar elke keer iets akeligs op het doek verschijnt, ook al ziet hij het niet?
En vindt hij het wel echt leuk, dat schilderen? Als hij daar in de natuur met zijn ezel en kwast staat, kijken voorbijgangers hem raar aan. Alsof hij de attractie is.
Hij besluit zijn twee schilderijen te doneren aan het gezin dat in de boerderij woont, dat hij heeft geschilderd.
De man des huizes ligt doodziek in bed (letterlijk), maar kan het gebaar van deze vreemdeling waarderen. Hij had nooit tijd gehad in zijn leven om schilderijen te kopen of op te hangen. Te druk met werken op de boerderij.
Als Walter buiten staat, blijft de elfjarige zoon maar tegen hem kletsen over vogels. Walter zegt dat hij niet zoveel van vogels weet. En dat hij ook aan het einde van de dag niet op zoek gaat naar een vogel buiten.
Het enige wat Walter aan het einde van de dag verlangt, is een glas martini, zonder ijs. Martini drink je zonder ijsblokjes. Dan rijdt hij naar huis en besluit dat hij nooit meer gaat schilderen.
Wat is het punt van dit korte verhaal?
Dit is wat ik eruit haal:
- Walter besluit zichzelf niet meer te martelen met het idee ‘wat als’ en gooit het roer om en wordt schilder. Dat waar hij ooit als student van droomde.
- Hij schildert, maar laat zich tegelijkertijd enorm demotiveren door zijn vrouw. Niet alleen doordat zijn vrouw het maar als hobby blijft benoemen, maar ook omdat ze bij zijn schilderwerk akelige gevoelens krijgt en dat wil ze niet in huis hebben en hij gaat daarmee akkoord. Hij leeft naar haar verwachtingen.
- Het gezin op de boerderij heeft een werkethos. Hard werken en dan op het einde ga je dood. Niet je tijd verspillen aan schilderen of kijken naar schilderijen of Martini’s drinken. Gewoon werken, meer niet.
- Wat Walter doet afvragen waar hij nou echt naar verlangt. Kunst maken gaat over het observeren van de wereld. Maar Walter wil de wereld niet observeren. Hij wil met een voldaan gevoel een martini drinken aan het einde van de dag. Meer niet.
- Hij stopt met zijn kunstenaarsambitie en begint na te denken over een andere vorm van tijdverdrijf via werk.
En dat is ook een waardevolle les.
Je leest dit verhaal in de bundel Through the Safety Net van Charles Baxter.
Levensveranderende keuzes
Niet elke levensveranderende keuze die we maken, hoeft permanent te zijn.
Denk aan een verhuizing, of een nieuwe baan nemen of een relatie verbreken.
Soms blijkt iets toch niet te werken en dat is ook een inzicht. Daar kon je alleen maar achterkomen door het te doen.
Spijt is niet het goede woord als je weer terug wil naar je vorige baan.
Want door je nieuwe ervaring weet je meer. Wat je niet wil. Zodat je weer een nieuwe keuze kan maken die je dichter bij het pad van tevredenheid brengt.
Het enige wat belangrijk is om te beseffen bij gevoelens van melancholie na een grote keuze:
- komen deze gevoelens omdat je nog in een overgangsfase zit?
- komen deze gevoelens omdat je niet blij bent met het nieuwe leven?
Bij twijfel, stel je beslissing altijd uit.
Liefs,
Tomson
