Lieve {{ subscriber.first_name | strip | default: “vreemdeling” }},
Beeldend kunstenaar Tom Sachs laat in zijn kunst graag de imperfecties zien.
Bij zijn creaties zie je de schroeven zitten, zijn de lijmresten nog zichtbaar en kan je zelfs nog de potloodstrepen van het aftekenen zien.
Hij doet niet eens een poging om het er goed uit te laten zien.
Zijn woorden:
I can never make something as perfect as an iPhone, but Apple could never make something as flawed as what I do.
Maar verwar dit niet met slordigheid of er met de pet naar gooien. Want hij streeft naar pure excellentie én authenticiteit in zijn werk.
Goed. Daar kom ik zo op terug.
Ik volg Tom Sachs al een aantal jaar met grote interesse. Hoe hij imperfecties in zijn werk cultiveert, is enorm inspirerend.
Maar hij heeft ook een best wel rationele benadering van hoe hij zijn werk uitvoert. Dat herken ik ook bij mezelf. Sachs is zeer georganiseerd in hoe hij zijn werk aanpakt. Zijn werkplaats hangt door regels aan elkaar. Maar tegelijkertijd ziet die er ook best wel rommelig uit.
Het is gestructureerd en chaotisch. Hij is creatief, terwijl hij creativiteit als de vijand ziet.
Oké.
Who the fuck is Tom Sachs?
Hij is een Amerikaan, geboren in 1966, die het principe van sympathieke magie aanhangt in zijn kunst.
Dit is hem:
En hier imperfecte kunst van hem:
Sympathieke magie
Als je iets niet kan betalen, betekent het niet dat je het niet kan hebben.
Dit is wat Tom Sachs sympathieke magie noemt.
Je bewondert een product, zoals een heel dure fotocamera, een schitterend schilderij van Mondriaan of de maanwagen van NASA.
Je bestudeert dit object tot in detail en je gaat het dan namaken met je eigen materiaal.
Tom Sachs maakte als kind van hout een dure Nikon fotocamera na die hij wilde hebben.
Hij was als twintiger geobserdeerd door een schilderij van Mondriaan. En hij wist dat hij dit nooit zou kunnen betalen om het te bezitten. In plaats daarvan bezocht hij een aantal keer per week het museum om het kunstwerk te bestuderen.
Hij mocht het uiteindelijk zelfs van de muur afhalen om het van dichtbij te zien.
Thuis maakte hij het schilderij exact na. Niet met dezelfde materialen als Mondriaan. Het origineel is met olieverf geschilderd op een wit doek. Sachs maakte er zijn eigen kunstwerk van met tape en hout.
‘Ik denk dat ik een betere band met het werk van Mondriaan heb, dan S.J. Newhouse.’
S.J. Newhouse (rip) was een rijk mediamagnaat, die in zijn vrije tijd zijn geld gebruikte om kunst te kopen en die vervolgens weer te doneren aan musea. Zoals Mondriaans werk.
Sachs maakte later in zijn carrière zijn bekendste kunstwerktentoonstelling: het NASA-project.
Hij bouwde met hout diverse onderdelen van de NASA na. Een raket. De maanlander. De board control room van de missies.
Dit vette project kan je in deze video zien, waar Adam Savage (Myth Busters) door de tentoonstelling loopt.
Adam Savage Tours Tom Sachs’ Space Program Exhibit!
De regels van Sachs
Door iets (na) te maken, word je vanzelf authentiek, is zijn stelling.
Niet door het één keer te doen. Maar door het tig keer te doen. Jarenlang. Na twee jaar noem je het een hobby. Na 20 jaar ben je de meester in je vak.
Dit is overigens zijn tweede regel: volhouden.
Een andere regel is: intuïtie.
Begrijp en accepteer jezelf, zodat je de moed hebt om de juiste intuïtieve beslissingen in je werk te maken. Door juist niet een ‘nee’ of een ‘dat gaat nooit lukken’ te accepteren.
Maar ook om je gevoel te volgen en gekke combinaties te maken.
Zo combineerde hij mode en geweld met elkaar. Dan open je een mooi make-up-doosje en dan zit er een pistool of een handgranaat in. Maar dan wel weer modieus gemaakt.
Dat noemt hij een intuïtief idee. En dan is er nog zijn andere regel: wees transparant. Daar kom ik zo op terug.
Even samenvattend zijn dit zijn regels:
- Wees authentiek.
- Houd het vol.
- Wees intuïtief.
- Wees transparant.
- Zie creativiteit als je vijand.
Om nog even stil te staan bij die laatste regel.
Creativiteit zit je kunst in de weg
Je hebt als kunstenaar discipline en restricties nodig. Als je te veel creativiteit toelaat, ga je improviseren en dat is niet goed.
Voer je taak uit en gebruik pas je creativiteit als het nodig is. Niet andersom.
Ikzelf interpreteer deze regel als: ga elke dag om half 9 achter je bureau zitten en begin met schrijven.
Niet: ga pas schrijven als je je geïnspireerd en creatief voelt.
Je taak is schrijven. De inspiratie volgt vanzelf wel tijdens het schrijven.
Hoe zit het met imperfecties?
Sachs ziet imperfectie als een manier om eerlijk en transparant te zijn in je werk.
Voor hem is dat bewust de schroeven en lijmresten laten zien. Want zo geeft hij aan: het ziet er dan wel uit als een raket, maar het is gewoon van hout en spijkers gemaakt.
Dit is zijn manier om zijn ‘superpowers’ te laten zien aan het publiek. Namelijk dat hij goed is met hout bewerken.
Dit doet mij denken aan het schrijfgenre minimalisme, dat ikzelf aanhang.
In minimalistisch schrijven wordt het bijvoorbeeld aangemoedigd om spelfouten te maken. Niet de slordige spelfouten. Maar een bewuste spelfout, die je blijft herhalen, zodat je publiek weet dat dit bedoeld is. Om te verwarren. Om een personage authentiek te maken. Om nieuwe woorden te verzinnen die iets toevoegen aan het verhaal. Denk aan verkeerd uitgesproken gezegdes. Of iemand die elke keer ‘deze tasje’ zegt of ‘vanavond netflix en chillen’ zonder dat die weet wat die uitspraak echt betekent. Je speelt zo met je publiek. Zoals ik graag kado schrijf in plaats van cadeau. Cadeau is me te Frans. Kado is mooi in zijn eenvoud.
Goed.
Gecanceld
Ik googlede van de week naar Tom Sachs en zag dat hij inmiddels ook gecanceld is.
Het is toch een beetje de moderne boekverbranding: mensen cancellen in plaats van hun ideeën bekritiseren of hun gedrag ter discussie stellen.
Oud-medewerkers hebben zich laten interviewen over Sachs’ barbaarse methodes op de werkvloer.
- Minimumloonsalaris.
- Tot laat doorwerken.
- Sachs’ naam onder het werk dat zijn personeel heeft gemaakt.
- Zijn personeel gebruiken als persoonlijk huishoudhulpje: eten voorbereiden voor de hond en andere suffe klusjes.
- Een zoom-vergadering waar Sachs in onderbroek voor de webcam verscheen.
Ook klagen ze over zijn vreemde humor, zoals veel nazigrapjes maken, terwijl hij van joodse komaf is.
En dat hij porno kijkt tijdens werk en vreemde naaktfoto’s op zijn telefoon heeft staan met zijn vrouw, waar een personeelslid doorheen moest swipen om andere foto’s te downloaden die nodig waren.
Tja.
Wat moet ik hier nou van maken? Dat deze kunstenaar Sachs ook niet perfect is? (Wie wel?)
Dat ‘ie een viezerik is? (Wie niet?)
Dat ex-collega’s het een hele nare ervaring vonden bij hem werken? (Wat ik snap en wat ook heel vervelend is).
Volgens mij heeft Sachs een ‘persoonlijke grenzen bewaken’-probleem. Dat gebeurt wel vaker bij mensen bij wie het voor de wind gaat.
Zonnekoningengedrag zeg maar.
Irritant. Maar ook wel menselijk. Maar ook irritant en ongepast.
Goed.
Deze bekentenissen van ex-medewerkers hebben gevolgen.
Inmiddels heeft Nike de samenwerking met Sachs verbroken (hij ontwierp exclusieve schoenen voor ze). En Sachs heeft excuses gemaakt en hij zal er alles aan doen om de werkcultuur te verbeteren.
Liefs,
Tomson
PS
Dit is een geweldige video-essay over de essentie van zijn werk.
