Er is geen ware zelf.
Laat je niet wijsmaken dat er ergens onder al je maskers, trauma’s, cultuur, diploma’s en sterrenbeeld een echte ‘ik’ verborgen zit.
Het is een constructie.
Volgens Lacan is ons ‘ik’ gevormd door taal en onze interactie met de wereld. Er is geen vast ‘zelf’ onder al deze opgebouwde laagjes. Het is voortdurend in beweging.
Ik denk daarom niet dat jezelf proberen te worden gaat om een ‘ware versie’ van jezelf te vinden. Nee.
De zoektocht naar de ‘echte’ jij gaat over erkenning.
We willen allemaal erkend worden door anderen. Maar uiteindelijk vooral erkend worden door onszelf.
Lacans kijk
Volgens de Franse psychoanalyticus Jacques Lacan (rip) is er een groot verschil tussen hoe de wereld ons ziet en hoe wij onszelf ervaren.
Je kunt jezelf alleen begrijpen door de ogen van de ander. Hoe mensen op je reageren, hoe ze zich gedragen en door hen te imiteren ontstaat jouw zelfbeeld.
Wat je bent geworden, is daarom het resultaat van een complex samenspel tussen genen, opvoeding, cultuur, televisie en zelfs de straat waarin je woont.
Wanneer we anderen observeren, zien we gelukkige gezichten, mooie mensen en getalenteerden. Maar wanneer we naar onszelf kijken, voelen we ons vaak onhandig, dom en lelijk.
De wereld om ons heen lijkt perfect, terwijl wij onszelf als imperfect beschouwen. Lacan noemt dit vervreemding.
Deze perceptie kan motiverend werken: ‘Ik wil net zo gelukkig zijn als die ander.’
Maar het kan ook verlammend zijn: ‘Ik zal nooit zo mooi zijn als die ander.’
De taak van de psychoanalyticus is om te helpen ontdekken waarnaar je echt verlangt.
Is dit verlangen werkelijk van jou, of is het je opgelegd door de buitenwereld?
Vraag jezelf af: Wil je dat diploma omdat je ouders en de maatschappij dat verwachten, of omdat je het zelf echt wilt halen?
Wil je trouwen met de liefde van je leven omdat de cultuur dat van je verwacht, of omdat je het echt zelf wilt?
Wil je slank en in bikini gefotografeerd worden op het strand om likes te verzamelen, of kun je tevreden zijn met je eigen ervaring en herinnering van deze plek?
Terug naar voelen
Psychoanalyticus Paul Verhaeghe heeft in zijn boek Identiteit een oplossing om erachter te komen wat jij nou wil.
Veel van wat we denken te willen komt neer op materialisme, betoogt hij. Aangemoedigd door onze consumptiemaatschappij en de neoliberale politiek.
Alles komt neer op genieten via materiële zaken.
Hoe meer materiële welvaart we ervaren, hoe duidelijker we voelen dat er iets fundamenteels ontbreekt waar dat materiële nooit een antwoord op kan bieden.
Maar voelt dat nou echt goed? En is dat nou zelfzorg?
Dat is de vraag die je moet stellen aan jezelf bij de keuzes die je maakt:
- Voelt dit echt goed?
- Is dit nou zelfzorg?
Ja, je kan die hele reep chocolade naar binnen werken. Maar voelt dat nou echt goed als je die op hebt? En is dat nou zelfzorg?
Ja, je kan die dure auto kopen, maar voelt dat pronken en je beter voelen dan anderen echt goed? Is dat wat ertoe doet? Is dat nou zelfzorg?
Terug naar erkennen
De zoektocht naar de ‘echte’ jij draait om erkenning.
We willen allemaal erkend worden door anderen, maar vooral door onszelf.
De vraag ‘Wie ben ik?’ in een zin kunnen beantwoorden.
En dat ‘ik’ verandert steeds weer.
In therapie gaan kan helpen jezelf en je gedragingen beter te snappen, zolang je je ervan bewust bent dat therapie je niet geneest van je pijnlijke emoties. Therapie gaat over het leren omgaan met al je gevoelens en gedachten.
Dat geldt misschien ook voor het idee van ‘jezelf worden’.
Dat je op een dag al je maskers in het leven volledig kunt accepteren: je minpunten, je gevoelige karakter, je onzekerheden, je overwinningen, je talenten, de schaamte, je zelfdestructie, je tegenstrijdigheden.
Het is een zoektocht en je hebt de rest van je leven om het te ontdekken.
Al zeg ik je nu al: je gaat het totaalplaatje nooit vinden.
Er valt niets te vinden.
Het komt neer op al die versies accepteren.
Liefs,
Tomson
