Als jij 100.000 euro erft en een jaar later nog geen enkele euro daarvan hebt uitgegeven. Niet eens mij of je vrienden getrakteerd op een biertje. Ben je dan een gierig persoon? Of gewoon zuinig?
Het zegt alles over degene die het uitspreekt en niets over jou.
En als ik jou vertel dat je gewoon gierig bent, ben ik dan gewoon eerlijk of juist heel bot?
Taal beperkt de realiteit. We proberen met woorden ‘de waarheid’ te vangen, maar falen daar elke keer weer in.
Homoseksualiteit werd tot voor kort gezien als iets zondigs. Als iets tegen Gods wil. Het verandert niets aan het feit dat twee mensen van elkaar houden. Maar met woorden kunnen we het veroordelen of juist toejuichen.
De Fransman Diderot bezocht in de 18de eeuw regelmatig Nederland. Hij kwam erachter dat wij Hollanders ontzettend veel graan inkochten uit Noord-Frankrijk. Meer dan we nodig hadden. Toen hij erachter kwam wat we daarmee deden, kwam hij bijna woorden tekort om ons te omschrijven. Bot, barbaars, infaam!
Want wat deden wij pragmatische Hollanders nou? We verkochten het voor veel winst door aan de Zuid-Fransen. Handel is handel! Het is een vrije markt. ‘Moet kunnen’, vertelt Herman Pleij in zijn boek Moet kunnen over de Nederlandse identiteit.
Waarom mogen wij niet handelen met een regime als Noord-Korea, maar wel met een land dat jarenlang Arabieren naar Cuba vloog, ze daar al martelend ondervroeg en de mensen jarenlang opsloot zonder vorm van proces of uitzicht op vrijlating? Onder het kopje ‘terrorisme’?
Taal schiet bijna tekort om het ene te verklaren en het andere af te keuren.
Vrouwelijke schoonheid is hedendaags slank en strak. In de 17de eeuw was het vol en rond. En mannelijke schoonheid was toen op schilderijen sterk en gespierd. Net zoals hedendaagse acteurs in films.
Je kan de beperking van taal ook strategisch inzetten. Zoals voormalig president Bill Clinton deed, toen hij werd beschuldigd van een seksuele relatie met de stagiaire Monica Lewinsky.
Clinton deed de beroemde uitspraak: ‘I did not have sexual relations with that woman, Ms. Lewinsky.’
Waaruit bleek dat Clinton een andere definitie van seks had dan de rest van de wereld.
Gepijpt worden (dus ontvangen) is geen seksuele handeling volgens hem. Aan haar borsten, kut, billen of bovenbenen zitten (geven dus) wel. Dat laatste deed hij niet. Dat eerste was wel gebeurd.
Net zoals een geschiedenisboek meer zegt over de tijd waarin het geschreven is, dan waarover geschreven wordt. Was Balthasar Gerards een laffe moordenaar of een volksheld en martelaar? Een Spanjaard zou anders antwoorden op deze vraag over de moordenaar van Willem van Oranje dan wij.
Ik dacht een jaar lang in gesprek met een huisgenoot dat we dezelfde straattaal spraken. ‘Lauw man!’ riep hij enthousiast. Terwijl ik zei: ‘Dat is wel lauw ja…’
Hij bedoelde ‘Te gek!’, ik bedoelde ‘Kut.’
Lost in translation…
Het is wel de tragiek van het leven dat we zo weinig stilstaan bij de beperkende woorden die we continu gebruiken. De veroordelingen die erin schuilgaan over de ander. Terwijl het alles zegt over degene die het uitspreekt.
Of hoe we onszelf omschrijven in ons hoofd als het even tegenzit. Lelijk. Slordig. Mislukkeling. Aansteller. Zwakkeling.
We zijn niet wat we zeggen over onszelf. Eigenlijk weten we het niet zo goed. Elke poging om er een woord voor te verzinnen, is een beperking van wat ‘de waarheid’ is. Het heeft iets ongrijpbaars.
Wittgenstein zelf zei dat hij twee delen wilde uitgeven van zijn filosofisch meesterwerk. Het eerste deel heet Tractatus Logico-Philosophicus. Het tweede deel was nog belangrijker dan het eerste. Alleen dat tweede deel kon nooit geschreven worden in woorden en daarom ook nooit uitgegeven worden.
Zijn beroemdste uitspraak is dit: “Wat gezegd kan worden, kan duidelijk worden gezegd; en van dat waarover niet kan worden gesproken, moet men zwijgen.”
Hij zegt dat elke vorm van ethiek of religie in geschreven vorm de waarheid teniet doet. Taal is sluw. Taal is altijd een mening. Het kan nooit het ‘werkelijke’ omschrijven. Dit klinkt best abstract, maar dat is het niet.
Hij bedoelt te zeggen: ‘Wil je een goed mens zijn? Wees dan een goed mens, in plaats van erover te praten of te omschrijven.’
Geen woorden… Maar daden.
Liefs,
Tomson
Weblinkjes
- Het boek ‘Moet nog steeds kunnen’ verkent Herman Pleij op hilarische wijze onze collectieve Nederlandse cultuur. Bestaat het of praten we het elkaar aan? Je haalt ‘m hier.
- 20 jaar na ‘I did not have sexual relations with that woman’. Reportage van de NOS over die vreemde episode in de Amerikaanse geschiedenis. Kijk hier.
