|
Hey jij, Ondanks goede kritieken in kranten verkochten de boeken van Wolfgang Herrndorf nauwelijks meer dan 2.000 exemplaren in Duitsland. Niet dat het hem per se heel veel deed. Hij ploeterde jarenlang in een klein appartement met te weinig geld aan zijn volgende boek. In hetzelfde jaar dat bij hem in het hoofd een hersentumor wordt gevonden, brengt hij het boek Tsjik uit. Een jeugdroman over Maik en zijn vriend Tsjik die niet op het gaafste feest van het jaar mogen komen. Daarom stelen ze een auto en proberen ze naar Walachije te reizen. Het is een enorm geestig boek. Met de mooiste passage als Tsjik tegen Maik zegt: ‘Je ziet er wel uit. Of misschien zie je er niet uit. Maar daar ligt het niet aan. De reden is: er is geen enkele reden je uit te nodigen. Je valt niet op. Je moet opvallen, man.’ En opvallen doen ze sindsdien. Het boek wordt onverwacht een bestseller. Uiteindelijk worden er meer dan één miljoen exemplaren van verkocht. Maar Wolfgang zelf boeit het succes nauwelijks wat. Al kan hij wel eindelijk groter gaan wonen. Zijn plezier zit in het werk zelf: het schrijven, niet alles eromheen. De breintumor maakt dat hij nog harder werkt aan zijn volgende boek (Sand) en een vervolg op Tsjik. Tussen de chemo’s, operaties en hersenscannen door. Daarnaast is hij geobsedeerd door zijn overlevingskansen. Hij pluist heel internet uit, op zoek naar rapporten en studies om in te schatten hoeveel maanden hij nog te leven heeft. Een ding besluit hij al meteen: hij wil grip op zijn levenseinde hebben. Hij wil niet eindigen als een kasplantje voor zijn hart ermee stopt. In Duitsland was het tot voor kort namelijk bij wet verboden om een lijdende patiënt te helpen. Daarom schaft hij een pistool aan. Alleen het wapen al in huis hebben, geeft hem een ontzettend grote rust. Hij is in controle. Zijn leven. Hij kan er zelf elk moment uitstappen. Hij schrijft in de jaren die volgen zijn gedachten op in een online dagboek dat heel Duitsland mee kan lezen. Twee kranten schrijven cynisch in die periode dat hij zijn ziekte gebruikt als PR-stunt. Maar niets is minder waar. Interviews voor tv-programma’s wijst hij bijvoorbeeld al ruziënd met de redacteuren af, want niemand kan hem garanderen dat ze het niet over zijn ziekte gaan hebben. Hij wil graag alleen over zijn werk praten, niet over de kanker en alles eromheen. Zijn dagboekaantekeningen zijn ook niet sentimenteel. Soms zakelijk. Maar vooral nuchter hoe hij zijn zenuwinzinkingen omschrijft. Inmiddels zijn de dagboekaantekeningen gepubliceerd in het boek Leven met het pistool op tafel. Het is gek om dit te lezen over iemand die er niet meer is. En nog gekker dat hij bij alle woorden die hij opschrijft zich volledig bewust is van het feit dat het leven snel stopt. Daarnaast is het soms pijnlijk herkenbaar. Zeg maar de futiliteiten van het leven. Hoe hij bijvoorbeeld worstelt met zijn perfectionisme als het op schrijven aan komt. Hoe innig gelukkig hij soms is van naar de film gaan met zijn vrienden en dan weer een paar dagen radeloos door de ziekte uithuilt bij zijn moeder. Ook beschrijft hij tot in detail hoe hij door de kanker last krijgt van epileptische aanvallen en zelfs tijdelijk waanzinnig wordt. Hij raakt er onder andere van overtuigd de sleutel van het leven te hebben gevonden. Hij laat zich opnemen in een inrichting om weer tot rust te komen. Als hij weer bij zinnen is, kan hij niets meer maken van de aantekeningen over de sleutel tot het leven. Hij probeert zijn favoriete boeken van vroeger te herlezen (van Nabokov). Hij denkt na over zijn jeugd en zijn geworstel met het vinden van de zin van het leven. Het valt hem op dat hij nu intenser (en daardoor gelukkiger) leeft en minder tijd verdoet met tobben over zijn geschreven woorden. Hij probeert wat hij altijd al deed in zijn leven zoveel mogelijk in stand te houden. Met vrienden naar de bioscoop. Voetballen. Zwemmen in open water. Wandelend en fietsend zich door Berlijn verplaatsen. Hij ergert zich aan alle brieven die hij krijgt van mensen die hetzelfde hebben meegemaakt en zweren dat ze gered zijn door ingestraald water of andere onzin. Hij moet ook niets hebben van reli-gekkies. Hij zegt nuchter dat hij ook religieus is en niet atheïstisch, alleen hij sluit god volledig uit. En dat vindt hij al beschouwend, net zo’n lulkoekberedenering als wat christenen hem proberen wijs te maken. In zijn dagboekaantekeningen staan rake, confronterende observaties in. Zoals op 14 juli 2012 na de zoveelste heftige diagnose: ‘Je kunt niet leven zonder hoop, schreef ik hier een tijdje geleden. Ik heb me vergist. Het is alleen niet zo leuk.’ Hoe hij door zijn epileptische aanvallen alleen nog maar naar Bach kan luisteren. De enige muziek die zijn brein nog aankan. Hij is vooral bang dat zijn persoonlijkheid verandert door de ziekte. Dat hij in een permanente manische staat terechtkomt. Dat leed is hem uiteindelijk bespaard gebleven. De laatste maanden van zijn leven kan hij niet meer voetballen. Zelfs een wandeling maken gaat lastig. De tumor tast ook zijn taalgebied aan. Schrijven lukt alleen maar met hulp van zijn vrienden. Op sommige momenten weet hij niet meer hoe zijn vriendin heet. Op maandag 26 augustus om 23.15 schiet hij aan de oever van het Hohenzollernkanaal een kogel door zijn hoofd. Waarschijnlijk was het een van de laatste dagen waarop hij dit zelf nog had kunnen doen met zijn lichaam. Dit was in 2013. Dat is een enorm tragisch gegeven. Dat je de diagnose krijgt dat je ongeneeslijk ziek bent, maar dat geen enkele expert je begeleidt naar de dood toe. Dat je zelf een pistool moet kopen om de daad uit te voeren… Om verder ondragelijk leed te voorkomen. Gelukkig is er sinds 2013 wel wat veranderd in Duitsland als het om euthanasie gaat. Sinds een paar jaar is het volgens de wet in Duitsland weer toegestaan om patiënten die lijden richting de dood te ondersteunen met medicijnen. Ikzelf heb nog nooit echt over euthanasie nagedacht. Maar het idee dat je zelf een oplossing moet vinden als je de tumoren onder de tumoren hebt (Wolfgangs woorden), is bijna onmenselijk. Liefs, Tomson  |