Lieve vreemdeling,
The Coen Brothers.
Kent u die filmmakers?
Dat zijn twee broers die al tientallen jaren films maken die je moeder graag bezoekt in het filmhuis.
Wellicht ken je ze van The Big Lebowski. No Country For Old en. O Brother, Where Art Thou. Fargo. True Grit.
Hun kenmerk is zwarte humor, absurditeit en weinig empathie voor de hoofdpersonages. Die krijgen het zeg maar altijd zwaar te verduren door hun eigen klunzigheden.
Tussen die grappige films door, maken ze ook uiterst serieuze films.
No Country For Old Men is er zo een. Een misdaadfilm die vele oscars won. Het is een boekverfilming van de pessimistische Amerikaanse schrijver Cormac McCarthy.
Er zit geen enkele grap in de film. Hij is wel retespannend.
Ik heb een aantal boeken gelezen van die schrijver overigens.
Als je van donkere literatuur houdt, lees de apocalyptische novelle The Road. Over een vader en zoon die door een toekomstig Amerika lopen. Bijna alles wat kan leven is dood. Dode bomen. Geen dieren meer. Nauwelijks mensen.
De mensen die er zijn, eten andere mensen.
Hoe blijf je menselijk in een onmenselijke omgeving is het thema. Een hartverscheurend boekje. Er valt niks te lachen.
Goed.
Terug naar de Coen Brothers.
Ze hebben een zwarte komedie gemaakt in 2009 die A Serious Man heet.
Over een joods gezin in de jaren ’60 in een Amerikaanse voorstad.
Waarom nou ik?
De Coen Brothers zijn zelf joods, wat je terugziet in deze film. Het komt veel persoonlijker over. Alsof ze meer warmte hebben voor de personages.
Al krijgt de heel serieuze man Larry het zwaar te verduren.
- Zijn vrouw gaat vreemd en wil scheiden.
- Als haar minnaar overlijdt, moet hij voor de begrafenis betalen.
- Als leraar probeert een student hem om te kopen voor een hoger cijfer. Als hij weigert, krijgt het bestuur dreigmails over zijn functioneren.
- Zijn broer krijgt een conflict met de politie, waarvoor hij moet betalen.
- Hijzelf krijgt een auto-ongeluk.
En zo gaat de ellende nog wel even door.
Hij staat erbij en zegt elke keer: ‘I haven’t done anything.’
Larry probeert een verklaring te vinden voor waarom hem dit overkomt. Een soort van zingeving. Hij zoekt hulp bij joodse rabbi’s.
Maar ja. Een hoop blabla, maar geen bevredigend antwoord.
En dat is natuurlijk het punt van de film.
We denken dat er een logica zit in het leven. Dat mensen krijgen wat ze verdienen. Alleen die wijsheid geldt niet altijd en dan blijf je met de vraag zitten:
‘Waarom overkomt dit mij? Ik heb toch niets gedaan?’
Wanhopig zegt Larry in de film:
I’ve… I’ve had quite a bit of tsuris lately. Marital problems. Professional. You name it. This is not a frivolous request. This is a serious-. I’m a serious- I’m, uh, I’ve tried to be a serious man. You know, tried to do right, be a member of the community, raise the, raise the, Danny, Sarah, they both go to school, Hebrew school, a good breakfast. Well, Danny goes to Hebrew school, Sarah doesn’t have time, she mostly… washes her hair. Apparently there are several steps involved. But you don’t have to tell Minda that. Just tell him I need help. Please. I need help.
In wanhoop spreekt hij die zin uit: ‘I’ve tried to be a serious man.’
Misschien is dat wel de boodschap in alle Coen Brothers-films.
Neem het allemaal niet te serieus. Lach om wat je overkomt.
Er valt soms geen touw aan het leven vast te knopen.
Geen knoop.
Terwijl Jefferson Airplane de hele film door klinkt met de zin:
When the truth is found to be lies, and all the hope within you dies, don’t you want somebody to love?
Toen het niet zo goed met me ging
Toen ik op een vrij donkere plek in mijn hoofd zat, kon ik nauwelijks tv kijken.
Bijna alles leek wel vervormd binnen te komen. Ik zette Homeland op. Zo’n spionageserie over terrorismebestrijding. Ik werd er heel naar van. Misselijk gewoon.
Toen kwam The Ballad of Buster Scruggs uit op Netflix. Van de Coen Brothers. Een aantal korte Westernverhalen.
Ik moest ze kijken.
De eerste korte film ging prima. Over een revolverheld die iedereen kapot schiet. Tot hij iemand ontmoet die hem neerschiet. Vervolgens zie je hem naar de hemel opstijgen.
Heel absurd.
Maar toen het korte verhaal begon met Liam Neeson als rondtrekkende impresario, werd ik er heel naar van.
Liam Neeson heeft een act met zijn metgezel. Die metgezel heeft geen armen en benen. Neeson zet hem op het podium en de voorstelling begint. Een monoloog met teksten uit Shakespeare en eindigt met zinnen uit een speech van Lincoln.
Na afloop gaat de pet rond en zo verdienen ze hun geld.
De rompman is volledig afhankelijk van Neeson. Voor eten. Drinken. Bewegen. You name it.
Als er steeds minder mensen naar de voorstelling komen en er geen geld meer binnenkomt, besluit Neeson iets anders te verzinnen.
Hij koopt een kip van een andere rondtrekkende gast. Die kip kan tellen. Zeg ‘11 min 3’ en de kip loopt naar nummer acht toe en tik(tok)t ertegenaan.
Neeson passeert een ravijn. Stapt uit zijn paard met wagen. Kijkt de afgrond in. Gooit er een steen in.
In het volgende shot zien we Neeson weer verder rijden met de kip. Zonder de rompman in de wagen.
Ik ben niet een persoon die slecht slaapt van films.
Maar in deze periode…
Dit verhaal achtervolgt mij nog steeds in mijn hoofd. Zo gek hoe iets zo heftig ervaren kan worden.
Wat stelt het leven voor in het wilde westen, als je geen armen of benen hebt en je volledig afhankelijk bent van een nare man? Die gedachten bleven maar rondzingen.
Maar. Bij herbekijken voor deze mail, viel het allemaal wel mee.
Het is een absurd verhaal. Maar niet zo zwaar als ik me het herinner.
Je ziet bijvoorbeeld niet hoe die rompman het ravijn in wordt gegooid. Ik dacht eerst van wel.
Het wordt allemaal subtiel buiten beeld gelaten.
Het valt me bij het herbekijken nu pas op wat voor typisch Coen Brother-verhaal dit is.
Je bent als artiest volledig afhankelijk van je impresario. Al zou je gerust ‘algoritme’ kunnen zeggen.
Ze verdienen geld aan je, maar als het publiek wegblijft, gooien ze je het ravijn in en kiezen ze voor iets anders.
(zoals Instagram geen foto-app meer is, maar een Tiktok kloon wil zijn).
Zo is het leven…
Wat me doet realiseren hoe kwetsbaar onze belevingswereld wordt als de filters in je kop stuk zijn.
Informatie komt anders binnen en dat maakt het zwaar.
Waarom zo serieus?
Het leven is vaak een serieuze aangelegenheid. Zelfs als je met een absurde bril het leven ervaart.
Dus ik herhaal het opnieuw.
Bij het schrijven van je tekst: maak het af en toe wat lichter.
Ik heb een regel: minimaal een keer lachen om mijzelf bij het herlezen. Anders volgt straf.
Liefs,
Tomson
PS
The Road van Cormac McCarthy lees je het goedkoopst in het Engels. Het is recht toe recht aan proza. Niet te ingewikkelde taal. Je hebt ook een mooie Nederlandse variant.
