Hey jij,
Bijna alles wat je nu doet in je leven, waar je voor staat, waar je in gelooft, waar je bang van wordt, heeft indirect te maken met je eigen doodsangst. Laat me dit uitleggen.
Bijvoorbeeld het opspuiten van je lippen. Je vecht tegen de ouderdom van je lijf. Tegen lelijkheid. Tegen het feit dat schoonheid niet altijd kan blijven bestaan.
Een ander voorbeeld. Je weigert je hart te openen voor een ander. Je verpest liever de relatie en gaat door naar een volgende patiënt. Alleen omdat je bang bent om gekwetst te worden. Om niet weer iemand kwijt te raken. Alsof je niet iedereen kwijtraakt als je zelf sterft.
Of als je een pleaser bent, zoals ik. Je geeft al je energie en tijd aan anderen. Hen pleasen. Hen helpen. In de hoop dat ze jou zien. In de hoop dat je voortleeft in hun gedachten als je er niet meer bent.
Ieder mens voelt angst voor zijn eigen dood. Iedereen. Het is helaas niet heel gebruikelijk in onze cultuur om over deze gevoelens te praten.
Maar we worstelen er wel mee.
Het is niets voor niets dat horrorfilms zo populair zijn onder tieners. Het is een manier om te dealen met complexe gedachten over sterfelijkheid. Die juist in de puberteit in steeds heftigere vorm ontstaan.
Helaas zijn bijna alle andere populaire films op dit moment juist een tegenreactie op sterfelijkheid. Superhelden met magische krachten… Dat is gewoon een dikke middelvinger naar de waarheid.
Maar dit onderwerp laat ik nu even rusten.
Dus. Als je mij nu vraagt: ‘Hé Darko, wijsneus. Waar gaan we volgens jou dan heen als het leven stopt? Je moet toch wel geloven in het ietsisme?’
Dan ga ik heel bijdehand een wedervraag stellen.
Waar was jij voordat de spermacel van je pa in de eicel van je ma vloog, waar de helft van de DNA-streng van je ma in spiraalvorm versmolt met de DNA-streng van je pa? Waar was je?
Ik denk dat mijn eigen sterfelijkheid juist zin geeft.
Psychiater Yalom moedigt daarom ook aan om de gevoelens van dood gaan niet te onderdrukken. Om juist te staren naar een foto van jezelf van vroeger. Dat wat je voelt in je buik.
Yalom noemt dat gevoel doodsangst. Ik noem het melancholie.
Maar dat gevoel. Dat scheidt de zin van de onzin. Het maakt je geest scherper. Je doelen. Dat wat je echt wil doen dit leven. Zodat je niet over tien, twintig jaar of dertig jaar je gedachten laat vollopen met gevoelens van spijt.
Als ik naar zo’n foto staar, is het alsof het onderbewuste met me praat. In spiraalvorm van mijn buik naar boven, naar mijn geest.
Het is geen fijn gevoel. Hoewel het me inspireert en ik het bewust opzoek, vind ik het geen fijn gevoel.
Soms voel ik me er heel angstig door worden.
En soms word ik er juist heel rustig van.
Het is echt gek dat ik hier bijna nooit met iemand over gepraat heb in mijn leven.
Terwijl er, als je hier met een ander over praat, één op één, iets gebeurt in je lijf. Dat ken jij toch ook wel? Dat heel diepe gevoel dat je een verbinding met iemand aangaat. Dat je elkaar op zielsniveau snapt. Dat het veilig voelt om nog meer verborgen angsten te delen. Dat het troost geeft, je je gezien en begrepen voelt en dat je het tegelijkertijd terug kan geven aan de ander. Het resultaat is een diepere connectie die je bijna niet meer kan breken met die persoon. Het boort een heel diepe bron van liefde aan voor die persoon. Van vertrouwen. En veiligheid.
Althans. Bij mij.
Het is gek, maar in verbinding met een ander voelen we ons het veiligst.
Sommige mensen zijn meer geobsedeerd door de dood dan anderen. Sommige mensen doen meer hun best om de dood te ontkennen dan de ander.
Het schijnt dat het zaadje hiervan in je jeugd zit. Dat je als kind misschien te weinig, zorg, veiligheid of liefde hebt gevoeld. Om wat voor reden dan ook.
Maar ikzelf vind het een clichéverklaring worden. Alles gooien op onze jeugd.
Relatietherapieën zijn ook zo opgebouwd. Alles wat niet werkt in je relatie, moet vast te maken hebben met een hechtingsprobleem uit je jeugd.
Begrijp me niet verkeerd. Ik kan me goed voorstellen dat je jeugd en je moeizaam gaande relatie via deze bril bekijken, antwoorden geeft.
Maar het voelt voor mij aan als een heel gekaderde, nauwe koker, waardoor we naar onszelf kijken.
En ik besef ook dat die theorie van Yalom, dat al onze gekke gedragingen te maken hebben met onze eigen sterfelijkheid, dezelfde koker is.
Het is ook maar een verklaring. Een visie. Een concept.
Ik zie het dan ook meer als een gereedschapskist. Om in een gesprek met een ander te gebruiken, om jezelf beter te leren kennen. Om een eigen waarheid in onszelf te (her)ontdekken. Om zo onszelf beter te begrijpen.
Ken je de uitdrukking ‘Word wie je bent.’?
Echt zo’n zin die bepaalde typen vrouwen boven een bepaalde leeftijd op Facebook of Instagram knallen.
Ik krijg kotsneigingen van die zin.
Weet je waar die uitdrukking vandaan komt?
Nietzsche. Ik haal trouwens altijd de S en de Z door elkaar als ik zijn naam spel.
Maar ik denk dat het een compliment is naar hem toe, dat mijn spellingcontrole in Word de juiste spelwijze als suggestie geeft van zijn achternaam.
Het zou toch een eer zijn als mijn eigen achternaam als spellingsuggestie wordt opgenomen in Microsoft Office Word?
Haha.
Ik dagdroom even verder hierover.
Maar Nietzsche dus.
Hij was heel erg van: ‘Dat wat je niet doodt, maakt je sterker.’ Dat we moeten lijden om te groeien.
Hij verklaarde God ook dood. Wat hij goed had gezien toen de wetenschap de Bijbelse teksten inhaalde.
Hij heeft een boek geschreven met een heel mooi onderwerp: de Griekse tragedies. Daar ga ik later dit jaar dieper op in.
Even terug naar waarom ik kotsneigingen krijg van de zin ‘Word wie je bent.’
Misschien is het de fatalist in mij. Je weet wel. Sisyphus die zijn hele leven lang een steen de heuvel opduwde. Toen hij bijna boven was, rolde de steen weer naar beneden. Kon hij weer opnieuw beginnen.
Filosoof Camus haalt dit voorbeeld aan in zijn essay De mythe van Sisyphus. Een essay over het absurde.
De kern van zijn betoog is dat we proberen een zinvol leven te leiden in een zinloos bestaan.
Hij opent zijn boekje overigens heel sterk. Dat er maar daadwerkelijk één probleem in het leven bestaat: de zelfmoord.
Elke dag bij het opstaan hebben we een keuze: gaan we vandaag leven of maken we er een einde aan?
Hahaha.
En dan vinden mensen mijn gedachten en teksten donker…
Ik snap wel waarom de zin ‘het mooiste wat je kunt worden is jezelf’ zo populair is. Want we weten niet zo goed wie we zijn.
Is dat niet waarom we zo graag geloven in sterrenbeelden? Dat we zo graag zelftestjes invullen?
Onszelf beter leren begrijpen?
Ik denk niet dat ik per se een vaststaand persoon ben. Zie ik mezelf als fluïde? Misschien misbruik ik nu het woord fluïde.
Het woord wat nu in de seksuele context zoveel wordt gebruikt.
Dat je niet te definiëren bent als per se hetero, homo of biseksueel. Maar dat je je in een spectrum voortbeweegt qua smaak en interesses op liefdesgebied.
Sartre zou het wel met me eens zijn, denk ik. Ik houd op met namedropping hoor.
Hij vond dat we ons lieten beperken met labels als een bakker zijn, een zoon zijn, een broer, een christen, een influencer.
We zijn veel meer dan dat. We moeten ons niet gaan gedragen naar dat label, alsof we dat zijn.
Dat idee heb ik wel eens als mensen hun werk heeeeeeeel serieus nemen. Zo serieus dat ik er last van heb.
Zoals een bepaald type bedrijf waaraan ik bijna de oorlog verklaarde.
Even een anekdote tussendoor.
Dat bedrijf moest per se een met de pen ingevuld formulier hebben. Ik stuurde ze alle benodigde informatie per e-mail. Ik gaf ze in kapitalen toestemming om mijn gegevens te verwerken. Meerdere malen.
Maar de persoon aan de andere kant van de e-mailverbinding bleef volhouden dat ik het met de pen moest invullen. Ik mocht het dan inscannen en terugsturen. Of per post. Maar het moest en zou met pen.
Op dat moment kon ik alleen maar met mijn hoofd schudden, mijn handen naar de hemel heffen en ‘Why?’ schreeuwen. Waarom wilde deze persoon zo bij de regels leven?
De mens heeft fantastische dingen verzonnen die alleen werken als we er allemaal in geloven. Zoals geld. Uitstekend bedacht. 11/10.
Maar het aspect dat een gezette handtekening op een fysiek formuliertje wel ‘juridische waarde’ heeft en een digitale toestemmingsverklaring niet, is absurd. Dat krijgt van mij het cijfer -1000/10.
Ik kan daar echt niet bij met mijn hoofd. Ik snap dat gewoon niet. Dat is kortsluiting in mijn kop. Dat is: ‘Waar ben ik beland?’
Gelukkig zijn niet alle bedrijven zo.
Gelukkig.
Einde anekdote.
Om nog even samen te vatten wat ik nu aan het vertellen ben. Ik geloof niet in labels. Daarom krijg ik dus kotsneigingen van ‘jezelf worden’. Ik zou niet weten welke versie ik van mezelf moet worden.
Waarschijnlijk vindt Yalom dit ook een overlevingsmechanisme om mijn eigen sterfelijkheid te ontkennen.
Met huilende stem: ‘Ik ben meer dan het label dat mensen op me plakken!!!! Ik ben meer dan mijn handtekening op papier!!!!!’
Ik ben niet meer.
Ik ben een stervend wezen.
Het enige zekerheidje in dit leven.
Net zoals dat zekerheidje dat ik de wikkel rondom een Chupa Chups-lolly nooit openkrijg.
Dus. Ik zou nou willen vragen welke strategieën jij gebruikt om je eigen sterfelijkheid te ontkennen. Maar misschien moet ik nu echt een poging doen tot verbinding.
Als je naar foto’s van jezelf kijkt van vroeger. Wat voor gevoel geeft dat? En wat zegt dat over jou? Wat heeft dit gevoel je te vertellen?
Reply.
Liefs,
Darko
